Vecihi Hürkuş! Vecihi Hürkuş kimdir ?

Vecihi Hürkuş, 6 Ocak 1896’da İstanbul doğmui, 16 Temmuz
1969’da ise hayatını kaybetmiştir. I. Dünya Savaşı'na katıldı.
Yaralanınca İstanbul'a dönerek Yeşilköy'deki Tayyare Mektebi'ne
girerek pilot olarak mezun oldu. Birinci Dünya Savaşı sırasında
pilot brövesi alarak 7. Tayyare Bölüğü'nde Ruslara karşı harekata
katılan Vecihi Bey, başarılı keşif ve bombardıman uçuşları yapmış
ve bu arada girdiği bir hava muharebesinde bir Rus uçağını
indirmiştir.

İLK UÇAK YAPAN TÜRK: VECİHİ HÜRKUŞ

Vecihi Hürkuş, uçak düşüren ilk Türk tayyarecidir.Daha sonra
Ruslara esir düşen Vecihi Bey, Hazar Denizi'nin Azerbaycan kısmında
bulunan Nargin Adası'ndan yüzerek İran üzerinden kaçmayı başarmış
ve yurda dönerek 1918 yılı yaz başında Yeşilköy'de konuşlanmış
bulunan 9. Harp Tayyare Bölüğü'nde görev almıştır.

Bu bölükte görevli iken bir av uçağı tasarımı yapan Vecihi
Bey'in bu projesi Mondros Ateşkes Antlaşmasın'ın imzalanması ile
yarım kalmıştır. Kurtuluş Savaşı'na katılan Vecihi Bey, özellikle
İnönü ve Sakarya savaşı sırasında çok başarılı keşif ve destek
uçuşları yaptığı gibi bir Yunan uçağını da indirmiştir. Kurtuluş
Savaşı'nın ilk ve son uçuşunu yapan pilottur. İzmir (Gaziemir –
Seydiköy) hava meydanına ilk giren ve işgal eden kişi olur. Vecihi
Bey'e kırmızı şeritli İstiklal Madalyası verilmiştir. Ayrıca TBMM
tarafından üç kez takdirname verilmiştir. Üç takdirname verilen tek
kişidir.

ÖDÜL YERİNE CEZA

Savaştan sonra İzmir'de yeni tayyarecileri eğitmeye başlar.
Edirne'ye yanlışlıkla inen bir yolcu uçağını almakla
görevlendirilir. Hizmeti karşılığı uçağa “VECİHİ” adı verilince,
uçak inşa etmek düşünceleri canlanır. İzmir Seydiköy Hava
Mektebi'nde -bugünkü Gaziemir Hava Teknik Okullar Komutanlığı- uçak
yapımı projesine devam eder. 1923'te ganimet olarak Yunanlardan ele
geçen motorlardan yararlanarak ilk Türk uçağını imal eder. 28 Ocak
1925'de “VECİHİ K-VI”adını verdiği uçağını uçurur ancak ödül yerine
onu ceza beklemektedir. Vecihi Hürkuş'un ödül beklerken ceza
almasının nedeni, havacılıktan anlayan kimsenin bulunmamasıydı.
İzin verecek merci olmadığı için, izinsiz havalanmış, bu yüzden de
cezalandırılmıştır.

TÜRK TARİHİNİN EN İLGİNÇ SİMALARINDAN BİRİ

Daha sonra askeri havacılıktan ayrılarak uçak tasarımı ve yapımı
çalışmalarına devam etmiştir. Havacılığa gönül veren Tayyareci
Vecihi Hürkuş da sadece Türk havacılık tarihinin değil, belki de
tüm Türkiye tarihinin en ilginç simalarından birisiydi.

1930'da Kadıköy'de bir keresteci dükkânını kiralayarak, 3 ay
içinde ilk Türk sivil uçağını, aslında ikinci uçağı VECİHİ XIV'ü
inşa etti. İlk uçuşunu 27 Eylül 1930'da Kadıköy Fikirtepe'de büyük
bir kalabalık ve basın topluluğu karşısında yapmıştır. Bu uçuştan
sonra VECİHİ XIV ile önce Yeşilköy'e, sonra Ankara'ya uçmuştur.
Uçabilirlik Sertifikası için İktisat Bakanlığına başvurmuş, 14 Ekim
1930'da “Tayyarenin teknik vasıflarını tespit edecek kimse
bulunmadığından gereken vesika verilmemiştir” cevabını almış.

Hürkuş, bunun üzerine bakanlık nezdinde yapılan girişimler
sonucu uçağa istenen belgenin alınması amacıyla uçağı sökerek
demiryollarından kiraladığı vagonla Çekoslovakya’ya gönderilmesi
için müsaade almıştır. Hürkuş, 6 Aralık 1930’da Prag’a geldiğinde
henüz tayyare gelmemişti. Tayyareye ait statik raporu gibi resmi
evrak önce Çek diline çevrilmiş, uçak gelince tekrar monte edilerek
uçağın malzemeleri ve her türlü teknik kontrolü yapıldıktan sonra
uçuşu istenmiş. Her türlü uçuş şekilleri ile uçuşun kontrolü
tamamlanmıştır.

Hürkuş 23 Nisan 1931'de Çekoslovakyalı yetkililer tarafından
civardaki bir gazinoda düzenlenen bir törenle, başköşesinde
“Yaşasın Türk Tayyareciliği” yazılı bir pankartla onurlandırılarak
uçuş müsaadesini almıştır. 25 Nisan 1931'de Çekoslovakya’dan uçarak
Türkiye'ye gelmek için yola çıkıp 5 Mayıs 1931’de Türkiye'ye
gelmiştir.

TÜRKİYE TURU

Vecihi Hürkuş, 1931 yılında, TTaC (Türk Tayyare Cemiyeti)
yararına Türkiye turu yaptı.

Birinci Tur (02.09.1931): Ankara, Kızılcahamam, Gerede, Bolu,
Ereğli, Zonguldak, Cide, Sinop, Samsun, Trabzon, Of, Rize,
Gümüşhane, Bayburt, Suşehri, Zara, Hafik, Sivas, Şarkışla,
Akdağmadeni, Sorgun, Yozgat, Sungurlu, Kalecik, Ankara.

İkinci Tur (09.11.1931) : Ankara, Gölbaşı, Bağla,
Şereflikoçhisar, Aksaray, Konya, Beyşehir, Seydişehir, Alanya,
Manavgat, Antalya, Fethiye, Köyceğiz, Muğla, Göktepe, Kale, Tavas,
Karacasu, Babadağ, Denizli, Çal, Çivril, Karahallı, Ulubey, Uşak,
Kütahya, Eskişehir, Çukurhisar, İnönü, Bozüyük, Karaköy, Söğüt,
Geyve, Adapazarı, İzmit, İstanbul.

1932'de Vecihi Sivil Tayyare Mektebi isimli ilk Türk Sivil
Havacılık Okulu'nu açmıştır. Okulda ilk Türk kadın pilotu olan
Bedriye Gökmen ile birlikte 12 pilot yetiştirmiştir. İstanbul
Kalamış-Kadıköy'de Türkiye'nin ilk sivil uçağı VECİHİ XIV, ilk
eğitim ve spor uçağı VECİHİ XV, 160 beygirlik Mercedes uçak motorlu
deniz kızağı VECİHİ SK-X üretilmiştir. Nuri Demirağ, bir tayyare
yapımı için 5000 TL vermiş, böylece 1933'te Vecihi Hürkuş
tarafından NURİ BEY adı verilen VECİHİ XVI kabin uçağı yapılmıştır.
Vecihi Bey zor koşullarda eğitim yaparken bazı kurumların, örneğin
TEKEL İdaresi'nin ve Türkiye İş Bankası'nın reklamlarını yapmış,
bazı vatansever yetkili kuruluşların da yardımları oldu.

UÇUŞTAN MEN EDİLDİ

1937 yılında Türk Hava Kurumu, Hürkuş'u mühendislik eğitimi
alması için, Almanya'daki mühendislik okula gönderdi. 1939 yılında
mezun olarak ülkesine dönen Vecihi Hürkuş'a iki yılda mühendis
olunmasının imkânsızlığı gerekçesiyle uçak mühedisi ruhsatı
verilmedi.

1954 yılında ilk sivil havayolu şirketi olan Hürkuş Hava
Yolları'nı kurmuştur ancak; kazalar, kaçırılmalar ve sabotajlar
gibi sebeblerle şirket uçuştan men edilmiştir.

Türk havacılık tarihinin en üretken ve girişimci kişilerinden
olan Vecihi Hürkuş, Ankara'da 16 Temmuz 1969 tarihinde Gülhane
Askerî Tıp Akademisi Hastanesi'nde vefat etmiştir.