Tarihte bugün: 21 Eylül'de neler oldu?

Tarihte bugün: 21 Eylül'de neler oldu? Devrimci Fransa'da yasama mecilisi kaldırıldığında takvimler 21 Eylül 622 tarihini gösteriyordu. 1858 yılında ise 21 Eylül kayıtlara Babür İmparatorluğu'nun yıkılışını kaydediyordu. Peki 21 Eylül'de Ulu ÖnderMustafa Kemal Atatürk'ün gündeminde ne vardı?  Tarihte 21 Eylül gününe Fransa ile başlıyoruz.

1792 - Devrimci Fransa'da Yasama Meclisi krallığı kaldırdı.

1858 - Babür İmparatorluğu yıkıldı.

Babür İmparatorluğu günümüzdeki Hindistan ve çevresi üzerinde kurulmuş ve hüküm sürmüş Türk-Moğol kökenli devlet. Babür Şah tarafından 1526 yılında kurulan ve 17. yüzyılın sonu ile 18. yüzyılın başında imparatorluğun gücünün zirvesinde olduğu dönemde, Hindistan'ın büyük bölümüne hakim olan imparatorluğun nüfusunun o tarihlerde 3,2 milyon kilometre karelik bir bölge üzerinde 110 milyon ila 150 milyon arasında olduğu tahmin edilmektedir.[ Babür İmparatorluğu'nun hakimiyet alanı, en geniş olduğu dönemde bugünkü Hindistan, Pakistan, Bangladeş ve Afganistan'ı kapsamaktaydı.

İmparatorluğun klasik döneminin, Ekber Şah'ın 1556 yılında tahta çıkması ile başladığı kabul edilir. Onun yönetimi altında, Hindistan, kültürel ve ekonomik ilerlemenin yanı sıra farklı dinlerden olanların uyumu açısından çok iyi bir konuma ulaşmıştır. Babür İmparatorluğu'nun beşinci imparatoru Şah Cihan'ın saltanatı, imparatorluğun mimarlık ve sanat alanında altın çağıdır. Agra'daki efsanevi Tac Mahal'in yanı sıra pek çok mükemmel eser onun döneminde yapılmıştır. Babür İmparatorluğu'nun, Evrengzib'in hükümdarlığı sırasında toprak genişlemesi doruk noktasına ulaştı. Onun döneminde 150 milyonluk nüfusu ile imparatorluk dünya nüfusunun dörtte birine hükmeder konumdaydı.

1739 yılında Nadir Şah güçleri tarafından Karnal Savaşı'nda mağlup edilen Babür İmparatorluğu, 18. yüzyılın ortalarından itibaren idari ve ekonomik olarak zayıflamaya başladı. Son imparator Bahadır Şah II'ın sadece şehir üzerinde otoritesi vardı. 1858 yılında bir isyan üzerine bölgeye müdahale eden İngiliz'lerce Babür İmparatorluğu'na son verilerek Hindistan, Büyük Britanya İmparatorluğu'na bağlanılmıştır.

1918 - Megiddo Savaşı sona erdi.

Megiddo Muharebesi, Nablus Meydan Muharebesi, Nablus Yarması veya Nablus Hezimeti I. Dünya Savaşı'nda İtilaf Kuvvetleri karşısında Osmanlı Ordusunun yenilgisi ve tüm Suriye'nin Osmanlı İmparatorluğu tarafından kaybı ile sonuçlanan muharebedir.

Muharebe sonucunda Yıldırım Ordular Grubu'nu oluşturan 8. Ordu, Britanya İmparatorluğu Taarruz Görev Kuvveti tarafından tamamen, 4. Ordu ise büyük ölçüde imha oldu. Sadece Mustafa Kemal Paşa komutasındaki 7. Ordu Şam ve Halep'ten kuzeye çekilerek, Kilis güneyindeki Muslimiye'de savunma hattı oluşturdu. Mondros Ateşkes Anlaşması'na kadar geçen zamanda, Britanya İmparatorluğu birliklerinin Toros geçitlerinden Anadolu içlerine sızmasını önledi.

1924 - Mustafa Kemal Paşa, "Halk, köylüler bana her yerde iş programını şu iki kelime ile ihtar ettiler; Yol, mektep" dedi.

1932 - Himayei Etfal Cemiyeti tarafından düzenlenen Alaturka Güreş müsabakaları Taksim Stadyumu'nda yapıldı.

Bugünkü adı Çocuk Esirgeme Kurumu olan Cemiyet 1917’de kuruldu. Çocuklara barınma, sağlık ve eğitim hizmetlerinin yanı sıra sosyal faaliyetler düzenleyen Cemiyet 21 Eylül 1932’de Alaturka Güreş müsabakaları düzenledi. Müsabaka Taksim Stadyumu'nda yapıldı.

1938 - İlk TV haber programı, BBC'de yayınlandı.

1960 - 27 Mayıs günü "Millî Birlik ve Hürriyet Bayramı" olarak kabul edildi.

27 Mayıs Darbesi sonucu Millî Birlik Komitesi tarafından Türkiye'de ilan edilen eski resmî bayram. 3 Nisan 1963 tarihinden 1982 Anayasasının yürürlüğe girmesine kadar yirmi yıla yakın bir süre Türkiye'nin resmî bayramlarından biri olarak kutlandı.

1938 - Südet Krizi: Polonya, Çekoslovakya sınırına asker sevk etti.

Südet krizi, Nazi Almanyası'nın Çekoslovakya'nın Südet bölgesinin kendisine verilmesini diretmesiyle ortaya çıkan ve 1938 yılında belli başlı Avrupa ülkelerini savaşın eşiğine getiren gelişmelerdir.

1943 - İnönü Ansiklopedisi'nin ilk fasikülü yayımlandı.

Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığınca, Millî Eğitim Basımevi tarafından 1943'te fasiküller halinde yayınlanmaya başlanmış ve 1985'te tamamlanabilmiştir. Tamamı 33 ciltten oluşmaktadır. Ansiklopedinin birinci cildinin ilk sayfalarında Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün 15.10.1943 tarihli el yazması mektubu ve dönemin Maarif Vekili Hasan Âli Yücel'in 21.09.1943 tarihli önsözü bulunur. Birinci cildin basım tarihi 1946 olarak görülür, bu da sadece birinci cildin tamamlanmasının 3 yıl aldığını göstermektedir.

42 yılda vücuda geldiği için "yorgun ansiklopedi" olarak da bilinir. İlk 4 cildi İnönü Ansiklopedisi, 5. ciltten itibaren "Türk Ansiklopedisi" adıyla yayınlanmıştır. Demokrat Parti ve CHP arasındaki çekişmeden bu ansiklopedinin adı da nasibini almıştır.

Bazı maddeleri bugün eskimiş olmasına rağmen çok değerli bilim adamlarından oluşan bir heyetçe hazırlandığı için hâlen çok güvenilir ve nitelikli bir kaynaktır.

​1964 - Malta, Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını kazandı.

İngiliz hakimiyetinin Malta tarihinde önemi büyüktür. Fransızların kovulması için Maltalılara yardım eden İngilizler kendilerini adanın hakimi olarak buldular fakat başta toprakları ellerinde tutup tutmamakta tereddütlüydüler.

1802'de yapılan bir anlaşmayla Malta'nın St. John düzenine geri dönmesine karar verilmiş ancak halk eski hükümdarlarına geri dönme taraftarı olmamış ve İngiliz himayesi altında kalmak istemiştir. 1814 Paris Anlaşması'yla İngiliz İmparatorluğu'na katılan Malta, İngiltere için Doğu'ya bir atlama taşı olarak stratejik önemini korumuştur.

21 Eylül 1964 yılında bağımsızlığını ilan eden Malta'da İngiliz kuvvetleri 31 Mart 1979 tarihine kadar varlıklarını korumuşlardır.

1977 - Türk Lirası devalüe edildi; Dolar 19,25 lira, Mark 8,27 lira oldu. Bu, Milliyetçi Cephe hükümetinin bir yılda yaptığı üçüncü devalüasyon oldu.

1980 - Orgeneral Haydar Saltık devlet başkanı genel sekreteri oldu. Aynı gün Başbakan Bülend Ulusu kabinesini açıkladı. 

1981 - Belize bağımsızlığını kazandı.

1995 - İzmir Buca Hapishanesi'ne düzenlenen operasyonda 3 siyasi tutuklu ve hükümlü yaşamını yitirdi. Olay, Buca Katliamı olarak tarihe geçti.

21 EYLÜL'DE ATATÜRK : MUSTAFA KEMAL ATATÜRK KRONOLOJİSİ

1937 - Atatürk'ün, Ekonomi Bakanı Celal Bayar'a mektubu: "Başbakan Malatya Mebusu İsmet İnönü, şiddetli sürmenaj [fazla çalışmanın sebep olduğu yorgunluk] neticesi olarak mutlak istirahat şeklinde izne ihtiyaç hissetmekte olduğundan bahisle tedavisini bitirebilmek üzere bir buçuk ay müddetle izin istemiş ve isteği uygun bulunarak Başbakanlık Vekâleti'ne sizin atanmanız uygun görülmüştür. Durum Büyük Millet Meclisi Başkanlığı'na ve kendisine bildirilmiştir."

Atatürk'ün, öğleden sonra Dolmabahçe Sarayı'nda 2. Türk Tarih Kurultayı çalışmalarını izlemesi.

Atatürk'ün, saat 19.00'da Acar motoruyla bir gezinti yapması, Florya'ya gelerek geceyi burada geçirmesi.

1935 - Atatürk'ün, Dolmabahçe Sarayı'nda, Piatakof başkanlığında Sovyet  Sanayi  Heyeti'ni  kabulü.  

Atatürk'ün, İsmet İnönü ve Fevzi Çakmakla beraber akşam trenle İstanbul'dan Ankara'ya hareketi.

1934 - Atatürk'ün, İstanbul'dan Ankara'ya gelişi.

1932 - Himayei Etfal Cemiyeti tarafından düzenlenen Alaturka Güreş müsabakaları Taksim Stadyumu'nda yapıldı.

1931 - Atatürk'ün, İstanbul'da öğleden sonra Kâzım (Özalp) Paşa'nın oğlu Teoman'ın sünnet düğününü şereflendirmesi.

1929 - Atatürk'ün, Şişli Çocuk Hastanesi'ne giderek tedavi görmekte olan küçük çoban Sığırtmaç Mustafa'yı ziyareti.

1928 - Atatürk'ün, Kayseri'den Ankara'ya gelişi.

Atatürk'ün, yeni harflerin kullanılışı nedeniyle gramerde yapılacak değişiklikler hakkında Başbakanlığa yazısı.

1925 - Atatürk'ün, Ankara'dan trenle İzmit'e gelişi, Reşitpaşa vapuruna geçerek geceyi limanda vapurda geçirişi.

1924 - Mustafa Kemal Paşa, "Halk, köylüler bana her yerde iş programını şu iki kelime ile ihtar ettiler; Yol, mektep" dedi. 

Atatürk'ün, Samsun-Çarşamba demiryolu hattının temel atma töreninde konuşması: "Memleket idaresinde cesaretle, kişisel belirsiz düşüncelerle ne yapılmak arzu ettiğini bilmeyenlere, halkın sağduyusuna başvurmayı tavsiye etmelidir. Halk, köylüler bana her yerde iş programını şu iki kelime ile ihtar ettiler: Yol, mektep!"

Atatürk'ün, öğleden sonra Samsun'da Hükümet Konağı'nı, Komutanlığı, hastaneleri ve -Samsun'a ilk gelişinde kaldığı- Mıntıka (Mantika) Palas'ı ziyareti, akşam halk arasında tiyatro seyretmesi.

1923 - Atatürk'ün, Lâtife Hanım'la beraber, Ankara Türkocağı salonunda toplanan Himaye-i Etfal (Çocuk Esirgeme Kurumu) Kongresi'nin açılışını izlemesi.

1922 - Kocaeli tarafsız bölgesindeki İngiliz askerlerinin bölgeyi boşaltarak İstanbul'a hareketi.

Atatürk'ün, Akşam gazetesi muharriri Falih Rıfkı (Atay) Bey'e İzmir'de, Büyük Taarruz ve Zafer hakkında demeci: "...Süvari tümenlerimizle, piyade kıtalarımız düşmanı ezip İzmir'e yürümekte birbirleriyle yarış etmişlerdir. İzmir rıhtımında süvarilerimizin kılıçları denizde şekillenirken, piyadelerimiz Kadifekale'de Türk bayrağını semaya yükselttiler."  

Ayvacık'ın kurtuluşu.

1921 - Atatürk'ün, Sakarya Zaferi nedeniyle kendisini kutlayan Ankaralıların telgrafına cevabı: "Soylu milletimizin hayat ve bağımsızlığını yok etmek isteyen Yunan ordusunu yirmibir günlük meydan muharebesinden sonra bozguna uğratan ordumuz ve şahsım hakkındaki tebriklerinize teşekkür ederim."

1919 - Balıkesir mutasarrıflığına atanmış olan Ahmet Anzavur, topladığı kuvvetlerle Kuva-yı Milliyecilere karşı harekât başlattı.

Heyet-i Temsiliye adına Atatürk'ün, Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti örgütüne Damat Ferit Kabinesi'nin iktidardan çekilmesini temin için Padişah'a yazı yazılmasınıbildiren genelgesi: "...Ferit Paşa kabinesi vatan hıyanetine devam etmektedir. Kabine'nin bu devam ve ısrarı memleket için her dakika ayrı bir zarar doğuruyor. Bunların iktidar mevkiinden çekilmelerine çalışmak, en büyük bir vatan vazifesidir. Bunun için Zat-ı Şahane'ye gereken maruzatta bulunulması gereği bildirilir."

Atatürk'ün, Damat Ferit Paşa'nın Anadolu hareketini bolşevizm propagandası olarak göstermesi üzerine, Erzurum Vilâyeti'ne bildirgesi: "...Kalp ve vicdanını yabancı çıkarlarına satan birtakım kişilerin, ne olduğu milletimizce meçhul bir isim ve sebep uydurarak milletin bağımsızlık ülküsünü boğmaya ve milletin çok şükür kendi kuvvetiyle şimdiye kadar oluşturduğu hayırlı tesirleri bozmaya çalıştığı açıkça anlaşılıyor. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Heyet-i Temsiliyesi, milletin kendi istekleri ve kendi görüşüne bütün kuvvetiyle ısrarlıve bağlı kalacağını bütün uygarlık âlemine ilân eder."

Atatürk'ün, General Harbord'la Sivas'ta yaptığı görüşme hakkında Kâzım Karabekir'e yazısı: "...General, bütün millî hareket ve girişimlerimizi takdir ve 'Bir Türk olsaydım ben de ancak bu şekilde hareket ederdim' demiş ve pek samimî ve lehimizde ümit verici fikir ve görüşler de söylemiştir."

1918 - Atatürk komutasındaki 7. Ordu birliklerinin, Şeria nehrinin doğusuna geçmek üzere çekilme hareketine başlaması.

1916 - Allied offensive on the Salonika Front.

1910 - Mustafa Kemal, Fransa'da yapılan Pikardi manevralarına Türk Ordusu temsilcisi olarak katıldı.

Doğumlar

1415 - III. Friedrich, Kutsal Roma İmparatoru (ö. 1493)

1840 - V. Murad, Osmanlı'nın 33. Padişahı (ö 1904)

1842 - II. Abdülhamid, Osmanlı'nın 34. Padişahı (ö. 1918)

1866 - Herbert George Wells, İngiliz yazar (ö. 1946)

1874 - Gustav Holst, İngiliz besteci (ö. 1934)

1900 - Yorgo Bacanos, Türk besteci ve udi (ö. 1977)

1909 - Kwame Nkrumah, Gana bağımsızlık lideri ve Cumhurbaşkanı (ö. 1972)

1912 - György Sándor, Macar piyanist (ö. 2005)

1929 - Sándor Kocsis, Macar futbolcu (ö. 1979)

1934 - Leonard Cohen, Kanadalı şair ve müzisyen

1947 - Stephen King, Amerikalı yazar

1948 - Ali Murat Erkorkmaz, Türk mimar, yazar, ressam ve müzisyen

1950 - Bill Murray, Amerikalı komedyen ve aktör

1951 - Aslan Maşadov, Çeçen lider (ö. 2005)

1954 - Şinzo Abe, Japon siyasetçi

1957 - Ethan Coen, Amerikalı yönetmen

1965 - Frederic Beigbeder, Fransız yazar

1974 - Özgür Özel, Türk eczacı ve siyasetçi

1980 - Autumn Reeser, Amerikalı oyuncu

1980 - Kareena Kapoor, Hint sinema oyuncusu

1983 - Maggie Grace, Amerikalı sinema oyuncusu

1986 - Yasemin Yürük, Türk müzisyen, R&B şarkıcısı ve Grup Hepsi üyesi

Ölümler

MÖ 19 - Publius Vergilius Maro, Romalı şair (d. MÖ 70)

454 - Flavius Aetius, Romalı general (d. ~396)

1558 - V. Karl, Kutsal Roma İmparatoru, İspanya Kralı ve Almanya Kralı (d. 1500)

1832 - Walter Scott, İskoçyalı yazar (d. 1771)

1860 - Arthur Schopenhauer, Alman filozof (d. 1788)

1932 - Ahmet Rasim, Türk yazar (d. 1864)

1937 - Bernát Munkácsi, Macar Türkolog (d. 1860)

1947 - Harry Carey Amerikalı oyuncu (d. 1878)

1953 - Necmettin Sadık Sadak, Türk gazeteci ve siyasetçi (d. 1890)

1959 - Ruşen Eşref Ünaydın, Türk yazar, siyasetçi ve diplomat (d. 1892)

1964 - Otto Grotewohl, Alman siyasetçi (d. 1894)

1973 - Burhanettin Ökte, Türk neyzen (d. 1904)

1974 - Walter Brennan, Amerikalı aktör (d. 1894)

1975 - Bedri Rahmi Eyüboğlu, Türk ressam ve şair (d. 1911)

1989 - Ertem Eğilmez, Türk yönetmen (d. 1929)

2005 - Tanju Korel, Türk sinema oyuncusu ve yönetmen (d. 1944)

2014 - Güner Namlı, Türk TV ve dizi yapımcısı (d. 1938)

2015 - İbrahim Cevahir, Türk iş adamı (d. 1938)

Tatiller ve özel günler

Dünya Barış Günü

Dünya Alzheimer Günü