Tarihte bugün : 25 Kasım'da neler oldu?

Tarihte bugün : 25 Kasım Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü (International Day for the Elimination of Violence against Women), 1999 yılında kadına yönelik şiddetekarşı toplumda farkındalık yaratmak amacıyla BM Genel Kurulu kararı ile ilan edilen gündür.BM Genel Kurulu 1999 yılında 25 Kasım gününü Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü olarak ilan etti.

Bu günün 25 Kasım olarak belirlenmesinin nedeni 1960 yılında Dominik Cumhuriyeti'nde meydana gelen bir olaya dayanmaktadır. Ülkeyi diktatörlükle yöneten Rafael Trujillo'ya karşıtlığıyla bilinen Mirabal Kardeşler adlı üç kız kardeş, Trujillo'nun: "Ülkede iki tehlike var: Kilise ve Mirabal Kardeşler" şeklinde yaptığı açıklamadan günler sonra tecavüz edilerek vahşice öldürüldüler.

1870 - İstanbul'da ilk mizah dergisi "Diyojen"in birinci sayısı yayınlandı.

Diyojen, Teodor Kasap tarafından Fransızca ve Rumca olarak çıkarılırken 25 Kasım 1870 tarihinden itibaren Osmanlıca yayınlanmaya başlayan ilk Osmanlı mizah dergisi. 

Derginin merkezi İstanbul'da Asmaaltı'ndaki Camlı Han'ın bodrum katındaydı. Fıçıya girmiş Diyojen'in Romalı askerlerle karşı karşıya resimlendiği logosunun üzerinde eski harflerle Diyojen, altında ise "Gölge etme başka ihsan istemem" sloganı yazıyordu; fiyatı 3 kuruştu. İlk yayınlandığında haftalık olan dergi 23. sayısından itibaren haftada iki kez, 148.sayısından itibaren de üç kez yayınlanmaktaydı.

Osmanlı İmparatorluğu'nda modern mizahın ilk örneklerinin yayınlandığı dergi, Ali Bey, Ebüzziya Tevfik ve Namık Kemal'in imzasız yazılarına yer verilmişti.

Dergi, politik mizah yazılarından dolayı üç kez geçici sürelerle kapatılmış, kesintili süren yayını 11 Ocak 1873'de yayınlanan 183. sayısından sonra kesin kapatma kararıyla sona ermişti.

1922 - Edirne'nin kurtuluşu.

1924 - Kazım Özalp Paşa, TBMM Başkanlığı’na seçildi

1925 - Şapka giyilmesi konusundaki kanun, TBMM'de kabul edildi.

Kanun, 28 Kasım'da yürürlüğe girdi. Kanun kabul edilirken, Rize'de şapka ve diğer inkılaplara karşı gösteriler yapıldı. Göstericilerden 8'i idama mahkûm edildi.

1934 - Mustafa Kemal Atatürk, İsmet Paşa'ya "İnönü" soyadını verdi.

1936 - Almanya ve Japonya, Avrupa kültürünü ve Dünya barışını Bolşevik tehditten korumak amacıyla Anti-Komintern Paktını imzaladı.

Anti-Komintern Paktı, Almanya ve Japonya arasında 1936 yılında imzalanmış bir antlaşmadır. Japon ordusu, Sibirya ve Moğolistan sınırlarında Sovyetler Birliği ile sürtüşmektedir. Bu gerilim Almanya'ya Japonya'yla yakınlaşma şansı tanır. 25 Kasım 1936 tarihinde Anti-Komintern Paktı'nı imzalarlar. Buna göre, her iki ülke, içlerinden birisi SSCBtarafından saldırıya uğrarsa diğerine destek sözü verir.

Berlin, İtalya'nın da bu antlaşmaya katılımı için baskı yapar. Mussolini bir sene sonra, 6 Kasım 1937'de antlaşmayı imzalar. 1939Şubat ayında Macaristan da Anti-Komitern Paktı'na katılır. Franco'nun İspanya'sı da bu ittifaka 27 Mart 1939'da katılır.

Türkiye hükûmeti 1941 yılında Anti-Komintern Paktı'na gözlemci olarak katılmış ve Türk-Alman Dostluk Paktı kapsamında Almanya ile dostluk ilişkilerini geliştirmiştir

1940 - Ağaçkakan Woody, Knock Knock isimli çizgi filmle ilk kez seyirci karşısına çıktı.

1943 - Sir Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt ve Çan Kay Şek Kahire'de bir araya geldiler; Japonlar teslim olana kadar savaşa devam kararı alındı.

1948 - Türkiye'de öğrenci velilerinin talebiyle, ilkokullara isteğe bağlı din dersi kondu.

1955 - Bir yıl önce büyük bir yangınla hasar gören Kapalıçarşı yeniden açıldı

1958 - Ahmet Adnan Saygun'un bestelediği Yunus Emre Oratoryosu, BM'nin yeni çalışma dönemi dolayısıyla New York'ta seslendirildi. Orkestra ve koroyu şef Leopold Stokowski yönetti.

1967 - ABD Başkanı Johnson'un Kıbrıs Özel Temsilcisi Cyrus Vance, Atina'nın önerilerini Ankara'ya getirdi. NATO Genel Sekreteri Manlio Brosio da arabuluculuk için Ankara'ya geldi. BM Güvenlik Konseyi, savaştan kaçınılması çağrısı yaptı.

1968 - İstanbul'da Dr. Siyami Ersek ve ekibi, trafik kazasında ölen bir memurun kalbini bir işçiye taktı; hasta 39 saat yaşayabildi.

1969 - Beatles müzik grubundan John Lennon, İngiltere'nin Biafra'ya müdahalesi ile Amerika'nın Vietnam politikasına verdiği desteği protesto amacıyla, İngiltere Kraliçesinin verdiği unvanı reddetti.

1973 - Yunanistan'da Yorgo Papadopulos liderliğindeki askerî cunta, ikinci bir askerî darbe ile devrildi.

1975 - Surinam, Hollanda'dan bağımsızlığını kazandı.

1979 - Abdi İpekçi'nin katlinden sanık Mehmet Ali Ağca, Kartal-Maltepe Askeri Ceza ve Tutukevi'nden kaçtı.

1998 - 55. Hükümet, gensoru ile düşürüldü. Devlet Bakanı Güneş Taner'in Bakanlık görevi sona erdi. Başbakan Mesut Yılmaz, istifasını Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e sundu.

1999 - Yargıtay 9. Ceza Dairesi, PKK lideri Abdullah Öcalan hakkında verilen ölüm cezasını onadı.

2000 - Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de, Richter ölçeğine göre 7 şiddetinde deprem meydana geldi. 26 kişi hayatını kaybetti.

2001 - Türkiye'nin ilk ve tek Yahudi müzesi olan 500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi açıldı.

2002 - Uzay mekiği Endeavour uluslararası uzay istasyonuna kenetlenerek bir Amerikalı ve iki Rus astronotu bıraktı.

2009 - Şiddetli yağmurun yol açtığı sel, Suudi Arabistan'ın Cidde şehrinde 122 kişinin ölümüyle sonuçlandı. Ayrıca sel binlerce kişinin Hacca gitmesine engel oldu.

2009 - İstanbul Barosu Başkanlığının Danıştay'a yaptığı katsayı itirazı kabul edildi.

TARİHTE BUGÜN ATATÜRK : ATATÜRK KRONOLOJİSİ

1934 - Atatürk'ün, akşamüzeri Çankaya'da Başbakan İsmet Paşa ve Genelkurmay Başkanı Mareşal Fevzi Çakmak'ı kabulü.

İsmet Paşa, 1934 yılında "İnönü" soyadını aldı.

Atatürk'ün, Başbakanlığa İsmet Paşa'ya "İnönü" soyadını verdiğini bildiren mektubu: "Başbakan İsmet Paşa Hazretleri'nin, inkılâp tarihimizin ilk şerefli ve parlak sayfası olan İnönü Meydan Muharebelerinin baş kahramanı olmuş bulunması itibariyle, soyadı kanunu gereği olarak, alacağı aile isminin 'İnönü' olmasını çok yerinde bulduğumdan kendilerine bu soyadını verdiğimi bildiririm."

Atatürk'ün, eşi ve kızıyla Türkiye'yi ziyaretleri esnasında gördükleri yakınlığa teşekkür eden İsveç Veliahtı Prens Güstav Adolf'un mektubuna cevabı.

1929 - İstanbul'a gelen Alman biyografi yazarı Emil Ludwig'in demeci: "Ben öteden beri büyük simaları tetkik ile meşgulüm. Avrupa'm büyük devlet adamları ile görüştüm. Onların karakterleri ve görüşlerini öğrendim. Büyük Gazi de meydana getirdiği büyük eserlerle kendisinden çok söz ettirmiş bir şahsiyettir. Bu sebeple özellikle Gazi ile görüşmek isterim. Bu amaçla Ankara'ya gideceğim.'' [Kocatürk]

1925 - Şapka Yasası (Şapka Devrimi).  

Şapka giyilmesi konusundaki kanun, TBMM'de kabul edildi. Kanun, 28 Kasım'da yürürlüğe girdi.

Kanun kabul edilirken, Rize'de şapka ve diğer inkılaplara karşı gösteriler yapıldı. Rize'de de olaylar sonunda 8 kişi idama mahkum oldu.

Atatürk'ün, akşam, Çankaya'da yapılan kabine toplantısına başkanlık edişi.

ŞAPKA KANUNU

Atatürk, 23 Ağustos 1925’te Kastamonu ve İnebolu’ya yaptığı seyahatlerde şapkayı halka göstererek giysi devriminin ilk işaretini verdi. “Biz her nokta-i nazardan medeni insan olmalıyız. Fikrimiz, zihniyetimiz, tepeden tırnağa kadar medeni olacaktır. Medeni ve beynelmilel kıyafet milletimiz için layık bir kıyafettir onu giyeceğiz.” diyen Atatürk, 27 Ağustos 1925’te de İnebolu’da “Turan kıyafetini araştırıp ihya eylemeye mahal yoktur. Medeni ve beynelmilel kıyafet bizim için, çok cevherli milletimiz için layık bir kıyafettir.” diyerek, medeni yaşayışa uyan kıyafetin kabulü gerekliliğini belirtmiştir.

Atatürk’ün uyarması üzerine daha 25 Kasım 1925 tarih ve 671 Sayılı Şapka Kanunu çıkmadan önce vatandaşlar şapkayı giymiş ve bu yenilik, medeni kıyafet değişimi olarak halk arasında iyi karşılanmıştı. Bundan sonra, cüppe ve sarık giymek yasaklanmış, bu kıyafetleri giyme hakkı yalnız din adamlarına tanınmıştı.

1925 - Legislation on hats and attire is passed. Wearing the fez is prohibited by law. 

1924 - Kazım Paşa (Özalp) TBMM başkanı seçildi.

Atatürk'ün, Le Matin gazetesi yazarı Madam Titaniya'ya Türkiye-Fransa ilişkileri ve hilâfetin kaldırılması hakkında demeci: "...Hilâfet, mazinin bir rüyası olup zamanımızda yeri yoktu!" [Kocatürk]

1922 - Edirne'de milli idarenin kurulması.

1920 - T.B.M.M. 'nde "Düğünlerde Men'i İsrafat Kanunu" kabul edildi. 

(Düğünlerde gereksiz harcamanın önlenmesi)

Atatürk'ün, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Şeyh Sunusî şerefine verdiği yemekte konuşması.

1916 - Atatürk'ün Says köyünde 23. Alay'ın 3. Tabur'unu denetlemesi, tabura bir tatbikat yaptırılması.

1912 - Mustafa Kemal, Çanakkale Boğazı Kuvayı Mürettebesi Harekat Şubesi Müdürlüğü'ne atandı.

Akdeniz Kolordusu (Bolayır) Harekât Şubesi Müdürlüğüne atanması.

Atatürk'ün, Gelibolu'da bulunan Bahr-i Sefid (Çanakkale) Boğazı Kuva-yi Mürettebe Komutanlığı Harekât Şubesi Müdürlüğü'ne atanması. Fahri Paşa'nın komuta ettiği bu kuvvetin Kurmay Başkanı, Binbaşı Fethi (Okyar) Bey idi.

1912 - Mustafa Kemal is appointed Director of Operations (Mediterranean Straits Special Forces).

1893 - Orhon Kitabeleri okundu.

Orhun Kitabeleri, Kopenhag Üniversitesi Genel Dil Bilimi profesörü ve Danimarka Kraliyet İlimler Akademisi üyesi Wilhelm Ludwig Thomsen tarafından okundu. Thomsen, Orhun alfabesini çözdüğünü, 15 Aralık 1893'te Danimarka Kraliyet İlimler Akademisinde sunduğu bildiriyle bilim dünyasına açıkladı.

Doğumlar

1738 - Thomas Abbt, Alman yazar (ö. 1766)

1814 - Julius Robert von Mayer, Alman fizikçi (ö. 1878)

1844 - Karl Benz, Alman makine mühendisi ve motor tasarımcısı (ö. 1929)

1857 - Archibal Garrod, İngiliz hekim (ö. 1936)

1881 - XXIII. Ioannes, Papa (ö. 1963)

1889 - Reşat Nuri Güntekin, Türk yazar (ö. 1956)

1895 - Ludvík Svoboda, Çek general ve siyaset adamı (ö. 1979)

1899 - W.R. Burnett, Amerikalı romancı ve senaryo yazarı (ö. 1982)

1900 - Rudolf Höß, Nazi Almanyası'nda asker ve Auschwitz toplama kampının komutanı (ö. 1947)

1905 - Samiha Ayverdi, Türk, mütefekkir ve mutasavvıf yazar (ö. 1993)

1915 - Augusto Pinochet, Şilili diktatör general (ö. 2006)

1917 - Alparslan Türkeş, Türk siyaset adamı (ö. 1997)

1919 - Kemal Sülker, Türk sendikacı, gazeteci ve araştırmacı yazar (ö. 1995)

1920 - Ricardo Montalbán, Meksika asıllı Amerikalı aktör (ö. 2009)

1934 - Asuman Korad, Türk tiyatro oyuncusu (ö. 1994)

1938 - Erol Güngör, Türk sosyal psikoloji profesörü (ö. 1983)

1951 - Gökben, Türk şarkıcı

1955 - Mustafa Uğurlu, Türk tiyatro ve sinema oyuncusu

1958 - Nusret Özcan, Türk gazeteci ve yazar (ö. 2007)

1959 - Chrissy Amphlett, Avustralyalı şarkıcı (ö. 2013)

1965 - Laçin Ceylan, Türk oyuncu

1966 - Billy Burke, Amerikalı sinema ve televizyon oyuncusu

1971 - Göksel, Türk şarkıcı, besteci ve şarkı sözü yazarı

1977 - Memet Ali Alabora, Türk sinema ve tiyatro oyuncusu

1977 - Serkan Keskin, Türk oyuncu ve müzisyen

1980 - Aaron Mokoena, Güney Afrikalı futbolcu

1980 - Dilşad Şimşek, Türk dizi ve sinema oyuncusu

1981 - Gizem Girişmen, Türk engelli okçu

1981 - Xabi Alonso, İspanyol futbolcu

1984 - Gaspard Ulliel, Fransız oyuncu

Ölümler

734 - Bilge Kağan, Türk hükümdar ve II. Göktürk Devleti'nin II. Kağanı (d. 683 (684?))

1560 - Andrea Doria, Cenevizli amiral (d. 1466)

1730 - Patrona Halil, Osmanlı yeniçeri ve Patrona Halil İsyanı'nın öncüsü (d. 1690)

1922 - Sütçü İmam, Türk Kurtuluş Savaşı kahramanı (d. 1871)

1945 - Lemi Atlı, Türk bestekâr (d. 1869)

1946 - Henry Morgenthau, Amerikalı siyasetçi (d. 1856)

1950 - Mao Anying, Çinli asker (Mao Zedong'un Kore Savaşı sırasında hayatını kaybeden oğlu) (d. 1922)

1964 - Ahmet Naci Tınaz, Türk asker ve siyasetçi (d. 1882)

1967 - Ossip Zadkine, Rus heykeltıraş ve ressam (d. 1890)

1968 - Upton Sinclair, Amerikalı yazar ve Pulitzer Ödülü sahibi (d. 1878)

1973 - Laurence Harvey, Litvanya doğumlu İngiliz oyuncu (d. 1928)

1970 - Yukio Mishima, Japon yazar (d. 1925)

1974 - U Thant, Birmanyalı eğitimci, diplomat ve BM Genel Sekreteri (d. 1909)

1974 - Nick Drake, Britanyalı şarkıcı, söz yazarı ve besteci (d. 1948)

1995 - Nesim Malki, Yahudi asıllı Türk iş adamı ve tefeci (Bursa'da uğradığı silahlı saldırıda) (d. 1952)

2002 - Karel Reisz, Çek asıllı İngiliz film yönetmeni (d. 1926)

2005 - George Best, Kuzey İrlandalı futbolcu (d. 1946)

2016 - Fidel Castro, Kübalı Marksist-Leninist devrimci ve Küba Devrimi'nin önderi (d. 1926)