Gaziantep'te meyve sineği türüne bir yenisi daha eklendi

Gaziantep'te, biyolojik çeşitlilik alanında çalışma yapan akademisyenler tarafından, meyve sineğinin yeni bir türü keşfedildi.

Gaziantep Üniversitesi (GAÜN) Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Zooloji Ana Bilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Murat Kütük ve ekibi tarafından kırsalda yürütülen çalışmalar kapsamında, dünyada yaklaşık 5 bin türü olan meyve sineklerinin bir çeşidi daha tanımlandı. 

Keşfedilen meyve sineğine bu alanda uzman bilim adamlarından Amnon Freidberg'in adından yola çıkılarak "Terellia freidbergi" adı verildi. 

GAÜN Biyoloji Bölümü Zooloji Ana Bilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Murat Kütük, AA muhabirine yaptığı açıklamada, öğrencilerin eğitimlerinin yanı sıra Gaziantep'in biyolojik çeşitliliğine ilişkin de çalışmalar yaptıklarını söyledi. 

Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile 2013 yılında imzalanan 4 yıllık protokolle Gaziantep'in biyolojik çeşitliliğini belirlemek için çalışmalar yaptıklarını anlatan Kütük, "Gaziantep'in Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme Çalışması" adlı projenin bu yıl temmuz ayında sona ereceğini belirterek, bu kapsamda yapılan arazi çalışmalarında yeni bir tür de keşfettiklerini kaydetti. 

Projeyle, Gaziantep'te yaşadığı belirlenen bitki ve hayvan sayısını bin 800'den 3 binin üzerine taşıdıklarını bildiren Doç. Dr. Kütük, 300'ü böcek, 57'si örümcek, 8'i akrep olmak üzere 365 omurgasız, 312 omurgalı hayvan ve 2 bin 300 bitki ile 200 çeşit mantar tespit edildiğini vurguladı.

Dünyada ilk kez bir böcek türünü de bu çalışma kapsamında keşfettiklerini ifade eden Kütük, böceğe "Terellia freidbergi" adını verdiklerini kaydetti. Kütük, "Bu bir meyve sineği türünden bir böcek. Hayvana, dünyada bu alanda bir uzman olan bir bilim adamı Amnon Freidberg'in adını verdik. Yabani otların meyvesi üzerinde beslenen bir tür. Meyve sinekleri, dünyada yaklaşık 5 bin türü olan bir grup. Ülkemizde de oldukça yaygındır meyve sinekleri ama bu türü Gaziantep'te ilk defa ismiyle biz tanımladık."

Kütük, söz konusu canlıyla ilgili bilgilerin literatüre girdiğini sözlerine ekledi. 

Terellia freidbergi

Gaziantep'in Araban ilçesine bağlı Beydilli köyü ve merkeze bağlı Yıldız köyünde ilk kez tespit edilerek isimlendirilen "Terellia freidbergi" 4,5-5 milimetre boylarında. Daha çok sarı ve açık yeşil tonlarında bir yapısı bulunan "Terellia freidbergi"nin kanatları, diğer meyve sineklerinden farklı olarak desensiz bir görünüme sahip.

Akdeniz meyve sineği

Tanımı ve Yaşayışı: Erginleri genellikle ev sineğinin 2/3'ü büyüklüğündedir. Vücudun genel rengi sarımsı kahverengidir. Baş sarı, gözleri büyük, yeşil madeni pırıltılı, kenarları kırmızıdır. Kanatları geniş olup üzerinde siyah ve soluk kahverengimsi şeritler vardır. Yumurtaları mekik şeklinde ve beyazdır. Larvası beyaz ve bacaksızdır. Pupa koyu kahverengi renkte olup, fıçı şeklindedir.

Resim . Akdeniz meyvesineği hayat döngüsü



Zararlı kışı toprakta pupa veya ağaç üzerinde kalan turunç meyveleri içinde larva olarak geçirir. İklim koşullarına göre ilkbahar sonu, yaz başında çıkan erginler beslendikten sonra yumurtalarını olgun meyvelerin kabuğu altında bırakırlar. Açılan yumurtalardan çıkan larvalar meyvenin etli kısmı ile beslenerek üç dönem geçirir ve olgunlaşınca kendisini toprağa atarak, toprağın 2-3 cm. derinliğinde pupa olurlar. Larvanın gelişmesi özellikle sıcaklığa bağlı olup 9-18 gün arasındadır. Pupalardan ergin çıkışı ise yazın 10-12 gündür. Çıkan erginlerin cinsi olgunluğa erişip çiftleşmesi için 4-7 gün, mantar, maya, fumajin gibi maddelerle beslenmeleri gerekir. Yumurtlamanın olması için sıcaklığın 16˚ C nin üzerinde olması şarttır. Erginin ortalama ömrü doğal koşullarda 30-50 gündür. Ege Bölgesinde yılda 4-5, Akdeniz Bölgesinde ise 7-8 döl verebilir.

Zarar Şekli: Akdeniz meyvesineği zararı, larvası tarafından yapılır. Meyvenin etli kısmında beslenen larvalar, meyvenin bu kısmında bir yumuşama ve çöküntü meydana getirirler. Zarara uğrayan meyveler, vaktinden önce olgunlaşır, ve dökülür. İhraç edilen turunçgil çeşitlerindeki zararı, ülke ekonomisi yönünden çok önemlidir.

Resim . Akdeniz meyvesineği (Ceratitis capitata)’nin : a) Ergini, b)  Pupası, c) Erginin başı , d) Larvası, e)  Meyvelerdeki zararı

Bu tür meyvelerin vuruklu ve enfekteli olması ihracata mani olmakta ve malın yurt dışına çıkarılmasına izin verilmemektedir. Yıllık zarar oranının Ege Bölgesinde % 5,2 - 78,9 arasında değişebileceği saptanmıştır. Dünyadaki subtropik ve tropik iklime sahip hemen hemen tüm ülkelere yayılmış bulunan zararlı, ülkemizde de Ege ve Akdeniz bölgelerinin sahil şeridi boyunca uzanan kısımların da devamlı faaliyet göstermektedir.

Resim . Akdeniz meyve sineği zararı

Polifag bir zararlıdır. Ülkemizde tesbit edilen en önemli konukçuları kayısı, ayva, şeftali (özellikle geç çeşitler), incir, trabzon hurması, mandarin (satsuma), portakal (waşington, alanya yerli, valansiya, şeker kanı), greyfurt ve turunçtur. Tercih ettiği konukçuların mevcut olmadığı hallerde tali konukçularda (nar, armut, hint inciri, ünnap) ve yabani türlerde yaşayışını devam ettirebilme potansiyeline sahiptir.

Mücadelesi



Kültürel Önlemler: Turunçgil bölgelerine ara konukçuluk eden şeftali, incir, trabzon hurması ve nar gibi çeşitler dikilmemelidir. Dökülen bulaşık meyveler toplanıp derin çukurlara gömülmelidir.

Biyolojik ve Biyoteknik Mücadele: Ülkemizde parazitoitleri bulunmadığından biyolojik mücadelesi yoktur. Bazı ülkelerde iyonize radyasyon ile kısırlaştırılıp laboratuar koşullarında üretilen bireylerin doğal populasyonları içine salınması, parazitoit salımı ile birlikte kombineli olarak uygulanmaktadır.

Kimyasal Mücadele: Sonbaharda eylül-ekim aylarında turunçgiller gelişmesine devam ederken özellikle erkenci çeşit olan satsuma mandarinleri olgunlaşmadan önce meyvelerde vuruk kontrolü yanı sıra mutlaka Jakson tipi feromon tuzakla veya Trimedlure içeren besi tuzakları asılarak sinek çıkış kontrolü yapılmalıdır. Sineğin tespitinden sonra meyveler vurma olgunluğuna erişmişse ve vuruk tespit edilmişse  derhal ilaçlamaya geçilir. İlaçlamayı takiben tuzaklarda yine sinek görülüyorsa 7-10 gün ara ile hasada 10 gün kalıncaya kadar ilaçlamaya devam edilir. Günlük sıcaklık 16 C’nin altına düştüğünde ilaçlama gerekmez. Limon bahçelerinde ilaçlamaya gerek yoktur.

Etkili madde adı ve oranı

Form. tipi

Doz (Preparat/ 100 litre su )

Öncelikli olarak tavsiye edilen ilaçlar

Malathion, %25 +

Enzimatik. hidrolize protein, 100-200 g/l

WP + EM

4000 g + 5000 ml

Malathion, %25 +

Enzimatik. hidrolize protein, 440 g/l

WP + EM

4000 g + 2000 ml

Resim . Akdeniz meyve sineğine karşı kullanılan cezbedici tuzak örneği

Zehirli Yem Kısmi Dal İlaçlama yöntemi kullanılır; Hazırlanan cezbedici + insektisit karışımı ağaçların güneyinde büyük bir dala ( 1-1.5 m2’lik alan ) yapraklar iyice ıslanacak şekilde uygulanır. Zerrecikler yaprakların üzerinde belirgin olarak kalmalıdır. Ağaç başına ortalama 150 gr ilaçlı karışım uygulanır. Bir sıra ilaçlanır, bir sıra atlanır. İkinci ilaçlamada ise ilaçlanmayan sıralar ilaçlanır.

AA-GencZiraat