Tarihte bugün : 1 Aralık'ta neler oldu?

1402 - Timur, Rodos şövalyelerinin 57 yıldır hüküm sürdüğü İzmir'i kuşattı.

Timur, sağ ayağı aksak kalacak şekilde darbe aldığından dolayı kendisine Aksak Timur anlamına gelen Farsça Timur-i leng , Türkçeleşmiş olarak Timurlenk batılılar tarafından ise Tamerlane denilmekteydi. Timur'un düşüncesi Cengiz Han'ın ölümünden sonra parçalanan ve onun torunları tarafından kurulan Çağatay Hanlığı, İlhanlılar ve Altın Orda kalıntıları üzerinde Cengiz İmparatorluğunu tek bir siyasi çatı altında yeniden ayağa kaldırmaktı. Seferleri de bu düşüncesini doğrular niteliktedir ve saltanatının sonuna doğru bunu büyük ölçüde başarmıştı. Ön­ce yeniden birleştirdiği Çağatay ulusunun başına geçti.

Ardından batıda Hülagû Han topraklarını kendi hükümdarlığına kattıktan sonra kuzeye yönelip, Altın Orda'nın üzerinde ege­menlik sağladı. Ancak 1405 yılında Çin'i fethetmek üzere düzenlediği seferde yolda hastalanarak hayatını kaybetti. Timur, hayatı boyunca Cengiz Han yasasına çok önem vermiştir. Cengiz Han soyundan Kazan Han'ın kızı Saray Mülk Hanımı nikahına alarak damat anlamına gelen Küregen lakabını taşımaya hak kazanmıştır. 

Cengiz Han'ın soyundan gelmediği için "Han" unvanı yerine "Emir" unvanını kullanmıştır ve ölünceye kadar kukla dahi olsa, Cengiz Han soyundan birini Han olarak yanında taşımıştır. Timur bir yandan Cengiz yasasının uygulayıcısı olurken diğer taraftan kendine İslamın Kılıcı şeklinde atıfta bulunarak fetihlerini meşrulaştırmak amacıyla İslami semboller kullanmıştır. 

1398'de Hindistan'da Delhi Sultanlığı, 1401'de Suriye'de Memluk Devleti ve 1402'de Ankara Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nekarşı kazandığı zaferlerden sonra İslam dünyasındaki en büyük güç konumuna geldi. Hristiyan Gürcüler, ateşe tapan Hindular ve İzmir'de Hristiyan Şovalyeleri'ne karşı hareket ederken gaza ödevini yerine getiren gazi hükümdar imajını üstlendi. Ancak kimi tarihçilere göre Timur için yasa, şeriattan önce gelmekteydi.

Seferlerinin en kanlısı ve uzunu Batı Asya'daki seferleridir. Birincisi üç, ikincisi beş ve üçüncüsü yedi sene sürmüştür. Seferleri sırasında ele geçirdiği şehirlerin bazılarını yakıp yıkmış kellelerden kuleler yapmıştır. Kan dökücülüğü ve tahripkârlığına rağmen girdiği hiçbir ülkede de âlimlerin ve sanatkarların incitilmesine müsaade etmemiştir. Fethettiği ülkelerdeki âlimleri, ustaları ve sanatkarları başkentinde toplayarak Semerkant'ın imarına çok önem vermiştir.

Timur'un kurduğu devlet, Türk-Moğol devlet esasları ve Türk­ Moğol askeri teşkilat unsurları ile İslam, bilhassa İran medeniyeti un­surlarının kendine mahsus bir birleşimidir. Müslüman olmasının yanı sıra eski Türk-Moğol geleneklerini de yaşatmaya çalışmıştır.

1640 - Portekiz, İspanya'dan bağımsızlığını ilan etti.

Geçen 3.100 yıl boyunca Portekiz toprakları, ülkenin kültürünü, tarihini, dilini ve etnik yapısını etkileyen ve içlerinde Fenikeliler, Yunanlar, Romalılar, Cermenler, ve Endülüs Emevileri’nin de bulunduğu çeşitli medeniyetlerin geçişine tanık olmuştur. 

,

5. yüzyılda Portekiz ülkesi Douro Nehri’nin ağzındaki Portu(günümüzdeki Porto şehri) ile Cale (günümüzdeki Vila Nova de Gaia) şehirlerine istinaden Latince Terra Portucalis diye anılıyordu. 1093 yılında Kastilya ve Leon kralı VI. Alfonso, krallığının güneybatısındaki toprakları Henrique de Borgonha’ya vererek Portus Cale Kontluğu ‘nu kurdu. Comes Portucalensis denen bu kontluk sonraki yıllarda bağımsız bir krallığın doğuşuna sahne olmuştur.

15. ve 16. yüzyıllarda Brezilya’dan Filipinler’e uzanan Portekiz İmparatorluğu dünyanın önde gelen ekonomik, politik ve kültürel güçlerinden biriydi. 20. yüzyılda imparatorluğun sona ermesiyle birlikte Portekiz Avrupa’ya dönmüştür ve günümüzde dengeli demokratik yapısıyla Avrupa Birliği’nin bir parçasını oluşturmaktadır.

1906 - Dünyanın ilk sinema salonu, Paris'te açıldı.

1913 - Ford Motor Company, ilk hareketli montaj hattını başlattı.

1918 - Yugoslavya Krallığı ilan edildi.

Yugoslavya Krallığı veya ilk dönem adıyla Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı (1918-1929), 1918'den II. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar Balkanlar'ın batısında var olmuş devlet. Bugünkü Makedonya, Kosova, Sırbistan, Bosna-Hersek ve Karadağ'ın tamamı ile Slovenyave Hırvatistan'ın büyük bir kısmını kapsıyordu.

I. Dünya Savaşı'nın önemli bir cephesi de Güney Slavlarının siyasi birlik yönünde attığı adımlar oldu. Daha savaşın başlarında Sırp, Hırvat ve Slovenkökenli politikacı ve aydınların bu amaçla Londra'da kurduğu Yugoslav Komitesi, yeni ve birleşik bir devleti savunan çevrelerin sözcüsü durumuna geldi. Yugoslav Komitesi ile sürgündeki Sırp hükümeti temsilcilerinin Temmuz 1917'de imzaladığı Korfu Bildirisi'yle bu program ilk kez somut bir biçim kazandı. Bildiri temelde farklı ulusal ve dinsel toplulukların eşit haklarla yer alacağı, demokratik ilkelere dayalı bir anayasal monarşi kurulmasını öngörüyordu. Bu gelişme Habsburg(Avusturya) yönetimi altında olan Hırvatlar ve Slovenler arasında bağımsızlık mücadelesini de güçlendirdi. Aynı yıl örgütlenen Yugoslav Ulusal Konseyi açıkça Güney Slavları birliğini savunmaya başladı. Yugoslav Komitesi'nin önemli bir başarısı da savaşa girmek için İtilaf Devletleri'nden Slovenya ve Dalmaçya'nın bir bölümünü topraklarına katma sözü almış olan İtalya ile belirli bir uzlaşma sağlaması oldu.

Habsburg monarşisinin çöküşe doğru gitmesi Güney Slav milliyetçiliğine yeni bir hız kazandırdı. Bir dizi ayaklanmaya sahne olan Hırvatistan, Sabor'un Ekim 1918'de aldığı kararla Macaristan'a bağımlılığa resmen son verdi. Bu sırada Dalmaçya'daki İtalyailerlemesi sürdüğünden, Güney Slav halkları düzenli orduya dayanan Sırbistan'ın çevresinde kenetlendi. Kasım 1918'de Cenevre'de bir araya gelen Yugoslav Komitesi, Yugoslav Ulusal Konseyi ve Sırp partilerinin temsilcileri Karayorgiyeviç hanedanı altında birleşmeyi öngören bir plan hazırladı. Öte yandan Karadağ'da toplanan bir ulusal meclis de Sırbistan'a katılma kararı aldı.

Sırp naip prensi Aleksandar 1 Aralık 1918'de babası Petar'ın yönetiminde “Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı”'nın kurulduğunu açıkladı. İtalya'ya bazı toprakları bırakarak ve öteki komşularla bir dizi antlaşma imzalayarak sınırlarını çizen yeni krallığı, içeride savaşın yol açtığı büyük yıkımı giderme ve yönetim yapısını biçimlendirme gibi daha ağır sorunlar bekliyordu.

1925 - Locarno Antlaşması, Fransa, Almanya, Birleşik Krallık, İtalya, Polonya, Belçika ve Çekoslovakyaarasında İsviçre'nin Locarno şehrindeki konferansın ardından Londra'da imzalandı.

Birinci Dünya Savaşı sonrasında Avrupa ülkeleri arasındaki ilişkileri normalleştirmeyi hedefleyen çabaların bir zinciri olan Locarno Antlaşması Batı Avrupa’daki sınırların değişmezliğini teyid ederken, Doğu Avrupa’daki sınırların revizyona tâbi tutulmasına imkân tanıdı.

Sebepler

Fransa, Almanya’nın Birinci Dünya Savaşı sonunda imzalamak zorunda kaldığı Versailles Anlaşması ile 1871’de kaybettiği Alsace-Lorraine bölgesini geri almıştı. Ancak, savaşın sonunda Almanya’nın zamanlıca ateşkes teklif etmiş olması neticesinde, Alman ordusu örselenmeden kalmıştı.

Versailles Antlaşması’nın kısıtlayıcı hükümleriyle tatmin olmayarak savaş sonrasında Almanya çevresinde bir ittifak zinciri kurmak isteyen Fransa, aynı zamanda Almanya'nın sınırlarının değişmeyeceği hakkında güvenceler istemekteydi.

Bu tarihlerde Almanya da, kötü giden ekonomisini tamirat ve tazminat sorununda Fransa ile iyi ilişkiler kurarak ferahlatmayı hedefliyordu. Bu nedenle Alman Hükümeti, Şubat 1925'te, Fransa'ya bir nota göndererek, bir karşılıklı güvenlik paktı kurulmasını önerdi. Böylece, Fransa ile Almanya arasındaki ilişkilerde, bir yumuşama başladı.

Anlaşma

Bunun üzerine Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Belçika, Polonya ve Çekoslovakya arasında, 5 Ekim 1925'te, Locarno'da bir konferans toplandı. Müzakereler sonunda, 16 Ekim 1925'te, Locarno Antlaşması imza için hazırlanmıştır ve 1 Aralık 1925'te Londra'da imzalanmıştır. Antlaşmaya göre, Almanya, Fransa ve Belçika sınırlarının kesin ve sürekli olduğunu kabul etmiştir. Bu konuda bir anlaşmazlık çıkması halinde kuvvete başvurulmaması ve sorunun Milletler Cemiyeti'ne götürmesi hususunda da mutabık kalınmıştır. Bundan dolayı, Antlaşmanın Almanya’nın Milletler Cemiyeti'ne üye olduğunda yürürlüğe girmesi kabul edilmiştir.

1928 - Yeni Türk harflerinin kullanımı yürürlüğe girdi. Gazeteler, mecmualar, levha, tabela ve ilanlar yeni harflerle basılmaya başladı.

1928 - II. İktisat Şûrası toplandı.

1928 - Vakit gazetesinin, 30 Kasım'da başlattığı "Mutlu Çiftler Müsabakası" ilgiyle karşılandı.

1928 - Osmanlı borçlarının tasfiyesine ilişkin anlaşma, TBMM'de onaylandı.

1931 - İlk sesli Türk filmi, "İstanbul Sokaklarında" gösterildi.

1935 - Türk kadınının siyasal haklarını kazanması.

1940 - II. Dünya Savaşı dolayısıyla Türkiye'de geceleri karartma uygulaması başladı.

1943 - Roosevelt, Churchill ve Stalin'in katıldığı Tahran Konferansı sona erdi.

1945 - Kore Merkezi Tarih Müzesi'nin inşası tamamlandı.

1950 - Türk Tugayı, Kore'de Kunu-ri Muharebesi'ni kazandı.

1954 - Adıyaman ve Sakarya il oldu.

1954 - Gazeteci Hüseyin Cahit Yalçın cezaevine girdi.

1955 - Montgomery, Alabama'da (ABD) Rosa Parks adındaki zenci kadın, otobüste yerini beyaz adama vermediği için tutuklandı.

1964 - Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasında ortaklık kurulmasını öngören, 12 Eylül 1963'te imzalanan Ankara Antlaşmasıyürürlüğe girdi.

1965 - Ereğli'de grizu patlamasında 9 işçi öldü.

1973 - Papua Yeni Gine, Avustralya'dan özerklik elde etti. 16 Eylül 1975'te bağımsızlığını ilan etti.

Bölgede yaşayan ilk insanların kimler olduğu hakkında bilgiler kesin değildir. Bu adalar topluluğunda hayatın 10.000 yıl evvel başladığı kabul edilir. Arkeologların çalışmalarına ve elde edilen tarihi kayıtlara göre bölgenin bilinen ilk insanları kuzeyden gelen Malenezyalılar ile Papua yerli dilini kullanan ada yerlileridir. Daha sonra Asya ve Endonezya’dan göçler yapılmıştır.

Bölgeye Avrupalıların ilk gelişleri 16. yüzyıla rastlar. 1526 yılında Portekizli Jorge de Meneses Yeni Gine Adasına gelen ilk Avrupalıdır. Meneses Adanın kuzey kıyılarına Malay dilinde “kıvırcık saçlı” anlamına gelen “Ilhas dos Popuas” adını verdi. 1545 yılında bölgenin insanlarının, Afrika Gine’si Kıyısı insanlarına çok benzediğini görerek, adanın ismini Yeni Gine olarak değiştirdi. Bundan sonra bölgeye sırasıyla, İspanyollar, İskoçlar, İngilizler ve Fransızlar geldi.

1884 yılında İngilizler adanın güney yarısını ve Almanlar kuzey kıyılarını işgal etti. Daha sonra bu bölgeler Birinci Dünyâ Harbinin tesiriyle, Avustralya’ya bırakılmak zorunda kaldı. 1920 yılında Milletler Cemiyeti adayı manda altına soktu. İkinci Dünyâ Harbi esnasında kuzey kıyıları Japonya işgali altına girdi. Yeni Gine seferi (1942-1945) İkinci Dünya Savaşı'nın en önemli askeri seferlerinden biriydi. Yaklaşık 216,000 Japon, Avustralya ve ABD askeri, denizcileri ve havacıları, Yeni Gine seferi sırasında öldü. Japonların yenilmesinden sonra bölge, 1949’da Milletler Cemiyeti tarafından Avustralya idâresine verildi. Daha sonra 1973’te kendi kendini yönetme hakkını elde etti. Papua Yeni Gine nihâyet 1975’te bağımsız oldu. Michael T.Somare ülkenin ilk başkanı olarak 1988’e kadar görevde kaldı. 1988 seçimlerini kazanan Rabbie Namalin, 1992’ye kadar başbakanlık vazifesine devam etti. 1992 seçimlerini kazanan Paias Wingti yeni hükûmeti kurdu.

1980 - Turgut Özal, Başbakanlık Müsteşarlığına atandı.

1980 - Sanat dergisi Gösteri yayımlanmaya başladı.

1981 - Yugoslavya Hava Yollarına ait DC-9 tipi bir yolcu uçağı Korsika'da düştü: 178 kişi öldü.

1986 - Yazar Demir Özlü, hakkında açılan davaya katılmaması gerekçesiyle vatandaşlıktan çıkarıldı.

1987 - Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Dünya AIDS Günü'nü ilk kez duyurdu.

1989 - Doğu Almanya Parlamentosu, komünist partiyi iptal etti.

1990 - Manş Tüneli'nin Birleşik Krallık ve Fransa'dan başlayan bölümleri deniz dibinin 40 m altında buluştu.

1991 - Nursultan Nazarbayev, oyların %98,7’sini alarak Kazakistan’ın halk tarafından seçilen ilk Cumhurbaşkanı oldu.

1999 - Burj Al Arab (321 metre yükseklikle dünyanın en yüksek oteli) hizmete açıldı.

2000 - Şili'nin eski diktatörü Augusto Pinochet'nin, iktidarı dönemindeki cinayet ve insan kaçırma suçlarından dolayı tutuklanmasına karar verildi.

2002 - Solcu gerillalara karşı savaşan Kolombiya'daki en büyük sağcı paramiliter grup, tek taraflı ateşkes ilan etti.

2007 - TBMM, Türk Ordusu'na Kuzey Irak'a sınır ötesi operasyon izni verdi.

2004 - Yargıtay Başkanı Eraslan Özkaya, yaş haddinden emekliye ayrıldı.

2008 - Lucas Arts tarafından yapılan Star Wars oyunu için Stargate: Empire at War isminde bir mod çıkmıştır.

2011 - Kırgızistan'da Almazbek Atambayev, Cumhurbaşkanı seçildi.

TARİHTE BUGÜN ATATÜRK : ATATÜRK KRONOLOJİSİ

1933 - İktisat Vekaleti'nin hazırladığı, T.C. Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı Başbakanlığa sunuldu.

1930 - Atatürk'ün Ege vapuruyla Trabzon'dan İstanbul'a gelişi.

1929 - Alman biyografi yazarı Emil Ludwig'in Ankara'dan ayrılırken gazetecilere demeci: "Gazi Hazretleri ile görüşmem o kadar kıymetlidir ki, bunu bir iki kelime ile sınırlamak imkânıyoktur. Bütün dünya Gazi Hazretleri'nin yalnız faaliyetini bilirler. Fakat, ben kendileri ile görüşürken dünyanın meçhulü olan diğer bir meziyetini keşfettim. Gazi Hazretleri eylem adamı oldukları kadar da bir düşünürdürler."

1928 - Yeni Türk harflerinin kullanımı yürürlüğe girdi. Gazeteler, mecmualar, levha, tabela ve ilanlar yeni harflerle basılmaya başladı.

Osmanlı borçlarının tasfiyesine ilişkin anlaşma TBMM'de onaylandı.

II. İktisat Şurası toplandı (1/14 Aralık 1928).

Vakit gazetesinin 30 Kasımda başlattığı ''Mutlu Çiftler Müsabakası'' ilgiyle karşılandı.

1924 - Türkiye ile Estonya arasında dostluk anlaşması imzalandı.

1921 - Fransızlar, Adana ve Mersin'i Türklere teslim etti. Adana hükümet konağına Türk bayrağı çekildi.

Vekiller Heyeti'nin, yetki ve vazifesine dair kanun teklifi münasebetiyle Atatürk'ün Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde konuşması: "...Anayasamızın maddelerini düşünecek olursak, bu kanun, doğrudan doğruya yalnız bizim kafalarımızdan çıkmış bir kanun değildir. Bu kanun, doğrudan doğruya her millet ferdinin kalp ve vicdanında kendiliğinden doğmuş, toplumumuzun yüksek vicdanında belirmiş ve ondan sonra yürürlüğe girmiştir. Zaten, bu münasebetle demin arz etmiştim, kanun, hakikî kanun yalnız böyle olur. Taklit ile kanun olmaz." [Kocatürk]

1920 - Demirci Mehmet Efe'nin ayaklanması.

Atatürk'ün, Türk-Sovyet ilişkilerine dair esaslar konusunda Moskova Büyükelçisi Ali Fuat Paşa'ya talimatı. (Talimatın bir özeti de Baku ve Tiflis mümessillerimize iletilmek üzere Doğu Cephesi Komutanlığı'na gönderilmiştir). [Kocatürk]

1918 - Hükümet ilerde ağırlaştırılacak hükümlerle birlikte gazetelere sansür getirdi.

Trakya-Paşaeli Müdâfaa-i Heyet-i Osmaniye kuruldu.

İzmir'de Müdafaa-ı Hukuku-ı Osmaniye Cemiyeti kuruldu.

Bir Fransız - Ermeni taburu Dörtyol’u işgal etti.

1916 - Atatürk'ün, Şehbenderzade Filibeli Ahmet Hilmi tarafından yazılan "Allah'ı inkâr Mümkün müdür?" adlı eseri okuması.

1915 - Atatürk'ün, gece Anafartalar Grubu Karargâhı'nda Kurmay Başkanı İzzettin (Çalışlar) ve Fuat (Bulca) Bey ile evlilik üzerine sohbeti.

1912 - Atatürk'ün, İstanbul'dan Gelibolu'ya hareketi.

Doğumlar

1761 - Marie Tussaud, Londra'da, balmumundan figürlerin yer aldığı Madame Tussaud Müzesi'nin Fransız asıllı kurucusu (ö. 1850)

1792 - Nikolay İvanoviç Lobaçevski, Rus matematikçi (ö. 1856)

1920 - Pierre Poujade, Fransız politikacı (ö. 2003)

1923 - Maurice de Bevere, Belçikalı çizer (çizgi roman Red Kit'in yaratıcısı) (ö. 2001)

1935 - Woody Allen, Amerikalı aktör, yazar ve yönetmen

1940 - Richard Pryor, Amerikalı sinema oyuncusu, komedyen ve yazar (ö. 2005)

1945 - Bette Midler, Amerikalı sinema oyuncusu

1949 - Pablo Escobar, Kolombiyalı uyuşturucu taciri (ö. 1993)

1953 - Akif Hamzaçebi, Türk maliyeci, ekonomist ve politikacı

1954 - Tuğrul Türkeş, Türk ekonomist ve siyasetçi

1958 - Altan Gördüm, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu

1959 - Candace Bushnell, Amerikalı yazar

1961 - Mehmet Çevik, Türk oyuncu ve tiyatrocu

1967 - Nestor Carbonell, Amerikalı oyuncu

1968 - Stephan Beckenbauer, Alman futbolcu (ö. 2015)

1973 - Abdurrahman Önül, Türk tasavvuf müziği sanatçısı

1977 - Brad Delson, Amerikalı müzisyen ve Linkin Park grubunun gitaristi

1977 - Özgül Kavruk, Türk dizi oyuncusu ve manken

Ölümler

1825 - I. Aleksandr (Rusça: Александр I Павлович), Rus Çarı (d. 1777)

1934 - Sergey Mironoviç Kirov, Bolşevik lider (d. 1886)

1947 - Aleister Crowley, İngiliz yazar (d. 1875)

1947 - G. H. Hardy, İngiliz matematikçi (d. 1877)

1968 - Dario Moreno, Yahudi asıllı Türk gitarist, piyanist ve sinema oyuncusu (d. 1921)

1971 - Hüseyin Avni Şanda, Türk gazeteci (d. 1902)

1973 - David Ben-Gurion, İsrail'in ilk Başbakanı (d. 1886)

1978 - Cengiz Polatkan, Türk gazeteci

1987 - James Baldwin, Amerikalı yazar (d. 1924)

1994 - Şecaettin Tanyerli, Türk tango şarkıcısı (d. 1921)

1998 - Mazhar Apa, Türk iş adamı, ressam, klişeci ve Apa Ofset’in kurucusu (d. 1905)

2006 - Claude Jade, Fransız oyuncu (d. 1948)

2009 - Cahide Birgül, Türk yazar (d. 1956)

2011 - Christa Wolf, Alman romancı ve senaryo yazarı (d. 1929)