İstanbul'u 566 yılda 508 yönetici yöneti! İşte İstanbul'u yöneten belediye başkanları
İstanbul'u 566 yılda 508 yönetici yöneti! Geçmişten günümüze İstanbul’da birçok isim belediye başkanlığı yaptı. Kimi sadece 1 gün süreyle kalırken kimi 13 yıl hizmet verdi. İşte İstanbul’un yöneten belediye başkanları.
Abone olİstanbul'u 566 yılda 508 yönetici yöneti! İşte İstanbul'u yöneten belediye başkanları
Geçmişten günümüze İstanbul’da birçok isim belediye
başkanlığı yaptı. Kimi sadece 1 gün süreyle kalırken kimi 13 yıl
hizmet verdi. İşte İstanbul’un yöneten belediye
başkanları.
Osmanlı döneminde İstanbul'un yerel yönetimini Fetihten Tanzimat Fermanı'na kadar kadılar yürütürdü. Hızırbey Çelebi'den başlamak üzere 422 kadının görev yaptığı biliniyor. Tanzimat döneminde yeni bir yapılandırma gündeme geldi. 1826'da yeniçeriliğin kaldırılmasından sonra II. Mahmud, İhtisab Nezareti'ni kurdu. Bugünkü anlamda belediye zabıta işleriyle, valilikler ve emniyetin bazı işlerinin idaresini bu yapıya bıraktı. Tanzimat'a kadar 2 ihtisap ağası görev yaptı.
Yarım milyon civarında bir nüfusu barındıran Avrupa'nın en büyük şehirlerinden İstanbul'un iaşesinin sağlanması, temizliği ve güvenliğiyle ilgili sıkıntılar yaşanıyordu. 1853'deki Kırım Savaşı'nın şehirde oluşturduğu kargaşa belediye hizmetlerinde ciddi zaaflar oluşturdu. 1855'te İhtisab Nezareti kaldırıldı, İstanbul Şehremaneti (Belediyesi) kuruldu. İlk şehremini Pepe Salih Paşa oldu. Cumhuriyete kadar da 51 şehremini başa geçti.
Mazhar Paşa'nın, belediye başkanlığı döneminde (1881-1890) su nezareti, Terkos şirketi, gazhane idaresi ve zaptiye belediye emrine girdi. Rıdvan Paşa'nın belediye başkanlığında ise (1891-1906) kolerayla ilgili tedbirler alındı, hıfzısıhha ve veteriner müfettişlikleri kuruldu. Şehre parke yol ve kaldırım döşettirildi. Salgın hastalıklara karşı Fransa'dan doktorlar getirildi. Temel belediye hizmet kurumlarının şehremanetiyle hükûmet arasında sürekli el değiştirmesi belediyenin hızlı kurumsallaşmasını engelledi.
II. Meşrutiyet dönemiyle belediyecilikte yeni bir dönem başladı. 1913'de çıkarılan “Dersaadet Teşkilat-ı Belediyesi Hakkında Kanun-ı Muvakkat” ile İstanbul yönetimi daha merkezî bir yapıya kavuştu. İstanbul tek belediye dairesi ve dokuz idare şubesinden oluştu. 1912-1914 yıllarında şehremini olan Topuzlu Cemil Paşa, belediyecilikle ilgili yeni hamleler yaptı. Gülhane Parkı gibi parklar yapıldı. Bazı yollar genişletildi, çöp arabaları alındı. Mezbaha kuruldu, İstanbul'un haritası yapıldı. 1930'da çıkarılan Belediye Kanunu ile Şehremaneti ismi belediyeye dönüşürken, İstanbul Valiliği ve Belediyesi birleştirildi. 1957'de İstanbul'da vilayet ve belediyenin birleşik idaresine son verildi. 17 Kasım 1963'de İstanbul'un ilk belediye başkanlığı seçimi yapıldı. 1984'te ise büyükşehir oldu.
ÖLDÜRÜLEN BAŞKAN
¥ Rıdvan İsmail Paşa
22 Eylül 1890-10 Haziran 1906
(15 sene, 5 ay, 19 gün)
II. Abdülhamid tarafından kendisine paşalık ve vezirlik görevleri
verildi. Daha sonra şehremini oldu ve 15 sene, 5 ay, 19 gün bu
görevde kaldı. Görevi sırasında 1893 yılında İstanbul kolera
salgınına uğradı. Gedikpaşa, Tophane ve Üsküdar'da birer tebhirhane
açıldı. Hıfzısıhha ve baytar müfettişlikleri kuruldu. Bir yol
yapımı nedeniyle Bedirhanoğlu aşiretinden Abdülrezzak Efendi ile
arası açıldı, 23 Mart 1906'da Göztepe Tren İstasyonunda Selimiye
Kışlası Komutanı Ali Şamil Paşa'nın adamları (Bedirhan Bey'in oğlu,
Abdürrezzak Efendi'nin de amcası) tarafından trenden inip arabasına
binerken öldürüldü. Bu olaydan sonra Bedirhaniler ve onlarla
ilişkisi olan herkes Şam ve Trablursgarp'a sürgüne gönderildi. 2
yıl sonra affedilip döndüler.
8 GÜN BAŞKANLIK
¥ Şerif Mehmed Rauf Paşa
(19 -27 Temmuz 1908)
Beyrut, Bitlis, Elâzığ, Şam, Erzurum ve Selanik valilikleri yaptı.
Ve II. Meşrutiyet'in ilanından hemen sonra 19 - 27 Temmuz 1908
arasında İstanbul Belediye başkanlığı (Şehreminliği) yaptı. Daha
sonra Halep ve Aydın valiliklerinde bulundu.
SARAY CERRAHIYDI
¥ Cemil Topuzlu
(18 Ağustos 1912-7 Kasım 1914)
(5 Mayıs 1919-28 Şubat 1920)
Türkiye'de modern cerrahinin kurucusu hekim, yönetici olan Topuzlu
Osmanlıda iki dönem İstanbul Belediye Başkanlığı yapan tek
isim.
1881'de Kuleli'deki Mekteb-i Tıbbiye-i Askeriye İdadisini, 1886'da
ise Gülhane'deki Mekteb-i Tıbbiye-i Şahaneyi (Mekteb-i Tıbbıye-i
Askeriye) bitirdi ve yirmi yaşında yüzbaşı rütbesiyle doktorluk
diploması aldı. II. Abdülhamid'in saray cerrahlığını yaptı.
Tıbbiyeleri birleştirerek 1909-10'da Tıp Fakültesi adı altında
öğretime geçmesini sağladı; 1912'de İstanbul şehremini seçildi. I.
Dünya Savaşı yıllarını Cenevre'de geçirdi. İstanbul'a döndükten
sonra Mayıs 1919'da ikinci kez İstanbul şehremini seçildi.
İLK ŞEHREMİNİ
¥ Pepe Salih Paşa
(13 Temmuz 1855-4 Kasım 1855)
VALİLER DÖNEMİ
İLK VALİ BELEDİYE BAŞKANI
¥ Ali Haydar Yuluğ
(15 Nisan 1923-8 Haziran 1924)
Cumhuriyet ilan edildiğinde İstanbul'da yerel yönetici olarak
Haydar Bey (Yuluğ) görev yapıyordu.
İLK BELEDİYE MECLİS BAŞKANI
¥ Muhittin Üstündağ
(14 Ekim 1928 - 4 Aralık 1938)
1930 tarihli Belediye Kanunu ile şehremaneti son buldu. 14 Ekim
1930'da yerel seçimler yapıldı. İstanbul Umumi Meclisi, Vali ve
Belediye Başkanı Muhittin Üstündağ tarafından 6 Kasım 1930'da
açıldı.
MENDERES, FAHRİ BAŞKAN
1 Mart 1956'de valilik ile belediye ayrıldı. 1 Haziran 1957 de ise
imar çalışmaları nedeniyle Belediye Meclisi tarafından Adnan
Menderes'e “İstanbul Fahri Belediye Reisi'' unvanı verildi.
TÜKÜRÜK YASASINI ÇIKARAN BAŞKAN
¥ Mümtaz Tarhan
(29 Kasım 1957-11 Mayıs 1958)
29 Kasım 1957'de başlayan İstanbul Valiliği görevi 11 Mayıs 1958
tarihine kadar devam etti. Valiliği sırasında özellikle İstanbul'un
temizliğini sağlama yönünden şehre büyük yararı oldu. Bütün
ailelerin şikâyetçi olduğu “Çocuk Kumarhaneleri” yani her türlü
oyun salonlarını kapattı, şehrin temizliği için de “Tükürük Yasağı”
olmak üzere sıkı tedbirler aldı.
MECLİSTEN ÇIKAN BAŞKAN
¥ Kemal Aygün
(11 Temmuz 1958-27 Mayıs 1960)
11 Temmuz 1958 tarihinde İstanbul Belediye Meclisinde yapılan
oylamada Kemal Aygün İstanbul Belediye Başkanlığına seçildi. 27
Mayıs 1960 darbesi ile görevden alınıp Yassıada'ya sürgüne
gönderildi.
YEDİLER GRUBU
1 GÜN YAPAN BİLE VAR
27 Mayıs darbesi sonrası 10 Haziran 1960 tarihli Bakanlar Kurulu
kararı ile yeni seçimlere kadar belediye başkanlarının görevlerine
son verilerek Belediye Kanununun 94. maddesi gereğince atama
yoluyla başkanlar getirilmesi kararlaştırıldı. İstanbul'da üç yılda
7 defa belediye başkanı değişti.
Refik Tulga ile 27 Mayıs 1960'da başlayan askerî başkan döneminde;
Şefik Erensü, Refik Tulga (2. Dönem) Turan Ertuğ (vekil), Kamuran
Görgün, Kadri İlkay (vekil-sadece 1 gün) 30 -31 Ocak 1963, Niyazi
Akı (vekil) ve Necdet Uğur.
SEÇİLMEDEN SEÇİLEN BAŞKAN
¥ Haşim İşcan (10 Aralık 1963-11 Mart 1968)
27 Temmuz 1963 tarihinde çıkarılan yasa ile belediye başkanlarının
seçiminde tek dereceli çoğunluk usulü getirildi. 17 Kasım 1963'te
yerel seçimler yapıldı. Haşim İşcan CHP adayı olarak seçimlere
katıldı, ancak kazanamadı. Seçimden galip çıkan AP adayı Nuri
Eroğan'ın, CHP'nin başvurusu üzerine Denizcilik Bankası Hukuk
Müşavirliğinden yasal sürede istifa etmediği gerekçesi ile
başkanlığı iptal edildi. Haşim İşcan belediye başkanlığına
getirildi. İstanbul'da seçilen ilk belediye başkanı olarak
kayıtlara geçti.
MİNİ MİNİ VALİMİZ
¥ Fahrettin Kerim Gökay
(24 Ekim 1949-26 Ekim 1957)
Doktor, Sağlık Bakanı, İmar ve İskân Bakanı olan Prof. Fahrettin
Kerim Gökay, İstanbullulara tanzim satışları getiren isim. Migros,
onun zamanında açıldı. Zeytinburnu ve Kazlıçeşme, onun zamanında
şehirleşti. 6-7 Eylül 1955 Olayları karşısında yetersiz kalması
nedeniyle istifa etmek zorunda kaldı. Halk tarafından kısa boyu
dolayısıyla hakkında “Mini mini Vali'miz, ne olacak hâlimiz?”
tekerlemesi üretilmiştir.
80 DARBESİNİN BAŞKANI
¥ İsmail Hakkı Akansel
(12 Eylül 1980-30 Ağustos 1981)
12 Eylül Askerî Darbesi sonrası, Millî Güvenlik Konseyi kararıyla
12 Eylül 1980 günü görevinden alınan CHP'li Aytekin Kotil'in yerine
atandı.
İLK BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANI
¥ Bedrettin Dalan
(26 Mart 1984 - 28 Mart 1989)
3030 Sayılı Yasa ile İstanbul'un Büyükşehir ilan edilmesinin
ardından 26 Mart 1984 tarihinde yapılan ilk seçiminde Bedrettin
Dalan, Büyükşehir Belediye Başkanı olarak seçildi.
İSKİ SKANDALI ÇÖP DAĞLARI
¥ Nurettin Sözen
(28 Mart 1989 - 27 Mart 1994)
Dalan sonrası “Tek çare doktor” sloganıyla gelen Sosyal Demokrat
Halkçı Parti'den girdiği yarışta başkan seçilen Sözen, patlak veren
İSKİ skandalı ve işçi anlaşmazlıkları yüzünden biriken çöp dağları
ile kayıtlara geçti.
TARAF OLMADI BERTARAF OLDU
¥ Ali Müfit Gürtuna
(12 Kasım 1998-1 Haziran 2001)
(Haziran 2001-1 Nisan 2004)
Recep Tayyip Erdoğan'ın, hapis cezası kararının kesinleşmesi
nedeniyle görevini bırakmasından sonra 12 Kasım 1998 tarihinde
Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından başkanlığa seçildi. 1999
yerel seçimlerinde Fazilet Partisinden Başkan seçildi. Haziran
2001'de Anayasa Mahkemesi partiyi kapatınca bağımsız kaldı.
Başkanlık görevini 1 Nisan 2004 tarihine kadar sürdürdü. AK
Parti'ye katıl çağrılarına direndi.
EN UZUN SÜRELİ
¥ Kadir Topbaş
(1 Nisan 2004-22 Eylül 2017)
Nisan 2004'ten beri üstlendiği İstanbul Büyükşehir Belediye
Başkanlığı görevinden 22 Eylül 2017'de istifa etti... Üç dönem
belediye başkanlığı ve 13 yıl 5 ay 21 günlük süresiyle İstanbul'un
hem en çok seçilen en uzun süreli Büyükşehir Belediye Başkanlığı
yapan ismi olarak tarihe geçti. 15 Temmuz darbe girişimi sonrası
damadının tutuklanmasının ardından istifa etmek zorunda kaldı.
BAŞAKŞEHİR'DEN BÜYÜKŞEHİR'E
¥ Mevlüt Uysal
(28 Eylül 2017-17 Nisan 2019)
Başakşehir Belediye Başkanı'yken, Topbaş'ın istifasının ardından
Belediye Meclisi tarafından Büyükşehir Belediye Başkanlığı'na
getirildi. 17 Nisan 2019 tarihinde göre-vini Ekrem İmamoğlu'na
devretti.
YSK İPTAL ETTİ
¥ Ekrem İmamoğlu
(17 Nisan 2019-6 Mayıs 2019)
31 Mart'taki seçimlerinde CHP'den İstanbul Büyükşehir Belediyesi
Başkanı adayı oldu. 17 Nisan 2019'da göreve başladı. Yüksek Seçim
Kurulunun itirazlar sonucu İstanbul seçimlerini iptal etmesi
nedeniyle 6 Mayıs 2019'da görevden alındı.
VEKÂLETEN BAŞKAN
¥ Ali Yerlikaya (vekil)
(7 Mayıs 2019-Görevde)
YSK'nın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığına seçilen Ekrem
İmamoğlu'nun mazbatasının geri alması üzerine İçişleri
Bakanlığı tarafından vekâleten Başkanlık görevine
atandı.
KAYNAK : TÜRKİYE GAZETESİ