Necmeddin-i Kübra kimdir Ne zaman yaşadı?

Peki, Necmeddin-i Kübra (k.s) kimdir ve hangi dönemde yaşamıştır?

ATV ekranlarından yayınlanan Bozkır Aslanı Cellaleddin dizinde yer verilmesi sonrası Necmeddin-i Kübra 'nın kim olduğu merak konusu oldu. Hakkında daha önce bilgi sahibi olmayan kişiler, Necmeddin-i Kübra hakkında internette araştırma yapmaya başladı. İşte merak edilen haberin devamı…

Necmeddin-i Kübra kimdir ve hangi dönemde yaşamıştır?
Necmeddin-i Kübra’nın asıl adı Ahmed b. Ömer Hayvekî’dir. İlimdeki üstün katkısı nedeniyle “Necmüddîn: Dinin Yıldızı”, ilmî münazaralardaki büyük üstünlüğü sebebiyle de “Tammetü’l-Kübrâ: Büyük Darbe” lakapları ile anılmıştır. Zamanla bu iki lakap “Necmüddîn-i Kübrâ” şeklinde birleşmiş ve isminin yerine kullanılmaya başlanmıştır. Şeyh Necmeddin Kübrâ k.s. 550 yılında  (miladî 1155) Hîve şehrinde doğmuştur. Babası Ömer Hayvekî, Hîve’de kumaş tüccarı olup eşraftandır ve oğlunu ilim tahsiline yönlendirmiştir. Gençlik yıllarını Hârizm'de geçiren Necmeddîn-i Kübrâ daha sonra ilim tahsili için memleketinden ayrıldı. Nîşâbur'da Ebü'l-Meâlî Abdülmün'im b. Ebü'l-Berekât el-Ferâvî'den, Hemedan'da Ebü'l-Alâ el-Hemedânî ve Muhammed b. Ebû Süleyman el-Hemedânî'den, İsfahan'da Ebü'l-Mekârim Lebbân ve Ebû Ca'fer es-Saydalânî'den, Mekke'de Ebû Muhammed et-Tabbâh'tan, İskenderiye'de Ebû Tâhir es-Silefî'den hadis okudu. Fevâʾiḥu'l-cemâl adlı eserinde anlattığına göre İskenderiye'de iken rüyasında Hz. Peygamber kendisine "Ebü'l-Cennâb" (dünya ve âhiretten kaçınan) künyesini vermiş, hadisle meşgul olduğu için onu övmüş ve gecelerini Kur'an okumaya ayırmasını tavsiye etmiştir. Necmeddîn-i Kübrâ, otuz beş yaşına kadar ilim tahsilini sürdürdükten sonra intisap edebileceği bir şeyh aramaya koyuldu. Fakat bir türlü aradığı mürşidi bulamaz. Şeyhlerin bazı uygulamalarından ya da dervişlerin bazı hallerinden rahatsız olur. Kendisi gibi ilim meclislerinde baş köşeye oturtulan birinin her mürşide teslim olması kolay değildir. 
Bu arayış esnasında bir yolculukta hastalanır. İstirahate ve bakıma ihtiyacı vardır. Huzistan adlı beldede kalacak bir yer aramaya başlar. Çoğu yerde olduğu gibi burada da yolculara tekkeler kucak açmaktadır. Şeyh İsmail Kasrî k.s.’nin dergâhı tarif edilir. Dergâha vardığında ülfetle karşılanır. Bir şeyler yedirilir ve yatacak yer gösterilir. Ancak hastalığı ve takatsizliği hemen geçmez. Adeta dergâha ve dervişlere mahkûm kalır. 

Bir zikir günü dergâhta istirahatte iken Şeyh İsmail k.s. yanına gelir; “Halkaya katılmak ister misin?” diye sorar. Necmeddin Kübrâ k.s. dergâhlarda en fazla sesli zikir ve sema edilmesinden rahatsız olmakta, bunları doğru bulmamaktadır. Şimdi ise mecburen kaldığı dergâhın şeyhi kendisini sesli halkasına, devran etmeye davet etmektedir. Kendini mecbur hisseder, evet diyerek teklifi kabul eder. Daha sonra tasavvuf ilmine hayli itirazların olduğu Harezm’de irşada başlayan Necmeddin Kübrâ k.s., ilmi ve manevi kemalâtıyla hemen ilgi odağı haline gelir. Burada kısa sürede hüsnü kabul görerek ilim ve irşadla meşgul olmaya başlar. Necmeddin Kübrâ k.s, Şems-i Tebrizî’nin şeyhlerinden Baba Kemal, Hz. Mevlâna’nın babası Bahâeddin Veled, Mecdüddin el-Bağdâdî, Necmeddîn Dâye gibi büyük sûfiler ilimlerinden istifade edenler arasındandır.

Necmeddin Kübrâ k.s., 1221 yılında Moğolların Harezm’i işgalinde şehirden çıkma imkânı varken çıkmamış, cihadı tercih etmiştir. Sâdeddin Cebâvî k.s. ve diğer bazı büyük talebelerinin ise şehirden ayrılmalarını emrederek irşadı devam ettirmelerini sağlamıştır. Kendisi bir grup müridiyle savaşa katılmış ve Moğollar tarafından şehid edilmiştir.