MS nedir? İnatçı yorgunluğun nedeni “Bin yüzlü hastalık” multiple skleroz olabilir! (5 soruda MS hastalığı)

MS, yani multiple skleroz; daha çok kol ve bacaklarda güçsüzlük, konuşma ve görmede bozulmalar ile karakterize bir santral sinir sistemi hastalığı. En önemli belirtilerinden biri de yorgunluk olan ve ataklar halinde seyreden MS, insanların yakasına genellikle 20 ile 40 yaşları arasında, yani gençlik yıllarında yapışıyor. Daha erken ve geç yaşlarda da hastalığın başlaması olası ancak Nörolog Prof. Dr. Şerefnur Öztürk’e göre, MS başlangıcının 15 yaşından küçüklerde ve 60 yaşından büyüklerde olması çok nadir görülen bir durum.

Multiple skleroz kadınlarda erkeklerden iki kat fazla görülüyor, öyle ki dünyadaki MShastalarının %70’ini kadınlar oluşuruyor. Hastalık, tuttuğu bölgeye göre değişik belirtiler gösteriyor. Konuşma merkezini tutarsa hasta konuşamayabiliyor, tutulma denge merkezindeyse dengesizlik ve baş dönmesi, his merkezindeyse hissizlik oluyor. Tuttuğu yere göre klinik bulgular verdiğinden “bin yüzlü hastalık” olarak da nitelendirilen MS’in görülme sıklığı ne yazık ki her geçen gün artıyor. 



Multipl sklerozun dünyada 3 milyon, ülkemizde ise 60 binden fazla kişiyi etkilediğini belirten Türk Nöroloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Şerefnur Öztürk, MS hastalığının beyin, göz siniri ve omuriliği etkilediğini vurguluyor.   



Dünya MS Günü nedeniyle ntv.com.tr’ye açıklama yapan Doktor Şerefnur Öztürk, MS’in belirtileriyle birçok nörolojik hastalığı taklit ettiğine, bu nedenle de teşhiste, dolayısıyla da tedavide gecikmeler yaşandığına dikkat çekerek 5 soru-5 cevapla MS hastalığı ile ilgili bilgileri şöyle özetliyor: 



Her türlü nörolojik hastalığı taklit eden MS nedir, neden olur?



Multipl skleroz kişinin bağışıklık sisteminin kendi dokusuna yönelik etkisi ile ortaya çıkan otoimmün bir hastalıktır. Multipl skleroz merkezi sinir sisteminin bir hastalığıdır ve merkezi sinir sistemi; beyin, omurilik ve görme sinirlerinden oluşmaktadır. Bu bölgelerde ayrıca dejeneratif değişiklikler dediğimiz zaman içinde beyin ve omurilik hacminde azalma da oluşabilmektedir. MS’te sinirler etrafındaki kılıfların ve sistemlerin etkilenmesi sonucu etkilenen bölgeye göre duyusal, görme, yürüme, konuşma ve denge gibi merkezi sinir sistemi işlevlerinde bazı bozulmalar olabilmektedir. 



“Bin yüzlü hastalık” olarak nitelendirilen MS hangi belirtilerle ortaya çıkar, hangi şikayetler MS açısından sinyal kabul edilmeli?



Multipl skleroz çok çeşitli tablolarla belirti verebilir. Beyin, omurilik ve göz sinirlerindeki etkilenmeye göre belirtiler değişir. Etkilenen bölgeye göre eğer motor alan etkilenmişse kollarda bacaklarda kuvvet kaybı, duyu ile ilgili alanlar etkilenmişse yine ilgili bölgelerde duyu kayıpları, görme sinirleri etkilenmişse özellikle bulanık görme (genellikle tek gözde), renk algısında bozulma, çift görme ortaya çıkabilir. Beyin sapı bölgesinde başdönmesi, dengesizlik ile belirti verebilir. Omurilik tutulmalarında seviyesine göre kol veya bacaklarda kuvvetsizlik, duyu kaybı, kuşak tarzı ağrı, başın öne eğilmesi ile elektriklenme hissi olabilir. Yorgunluk hissi de hastaların yaşam kalitesini olumsuz etkileyen sık bir belirtidir. Hastalık ilerledikçe spastisite (kasların şiddetli derecede kasılı kalması hali), idrar ve gayta kontrolünde zorluk, zihinsel becerilerde, hafızada bozulma ortaya çıkabilir. Şikayetlere depresyon gibi psikiyatrik bozukluklar eklenebilir. Belirtilerin erken tanınması tedavi başarısı açısından önemlidir. Bu belirtiler her türlü nörolojik hastalığı taklit ettiği için hastanın başvurması ve teşhiste gecikmeler olabilmektedir. 



OBEZİTE, SİGARA VE AŞIRI TUZ TÜKETİMİ MS RİSKİNİ ARTIRIYOR



MS’de risk faktörleri nelerdir, kimler MS açısından risk altında?



Multiple sklerozda hangi faktörlerin bağışıklık sistemini santral sinir sistemine karşı harekete geçirdiği tam olarak ortaya konamamıştır. Genetik faktörler, viral enfeksiyonlar, beslenme ile ilişkili faktörler, hava kirliliği, obezite, sigara, aşırı tuz tüketimi, D vitamini eksikliği, stres faktörleri üzerinde durulmaktadır. Genetik yatkınlık nedeniyle ailesinde MS olan kişiler daha yatkın olabilir ancak bu yüksek bir oranda değildir. Multiple skleroz ve immünoloji alanındaki bilimsel araştırmalar multiple sklerozun ortaya çıkış nedeni, oluş mekanizmaları, tanısı ve tedavisi konusunda her geçen gün daha yeni bilimsel verilere ulaşmamızı sağlamaktadır. 



MS TEDAVİSİNE ERKEN BAŞLAMAK ÖNEMLİ



MS nasıl tedavi edilir, tedavi başarısını etkileyen faktörler nelerdir?



Tanı ve görüntüleme yöntemlerindeki gelişmeler ile artık daha erken dönemde tanı koyabilmemiz mümkün olmaktadır. Tedavi seçeneklerinin giderek artması, yeni ve etkin tedavi seçeneklerinin ortaya çıkması her hasta için en uygun tedavinin planlanması konusunda önemli katkılar sağlarken tedavi ile ilişkili olası risklerin de yönetimini gerektirmektedir. MS hastalığı birçok hastada atak ve iyileşmeler ile seyretmekte ve ataklarda düzelme bazen tam olmaktadır. Ancak, bu atakların %40 kadarında sekeller ortaya çıkabilir. Bu sekellerin birçoğu  günlük yaşamı etkilemezken bazıları da yaşam kalitesini bozabilir. MS hastalarının çoğunluğu önemli bir sakatlığı olmadan, işlerini aksamadan yapabilen, normal bir hayat yaşayan kişilerdir.

BİLİMSEL OLARAK KANITLANMAMIŞ YÖNTEMLER TEDAVİYİ GECİKTİRİYOR



Tedaviye erken başlamak önemlidir. Bilimsel olarak kanıtlanmamış tedavi yöntemlerine başvuran hastalarda tedaviye başlamada gecikme olabilmektedir. Multiple sklerozda tedavi yaklaşımları hastanın bireysel özellikleri, hastalığın evresi, şiddeti, alt tipleri ile birlikte değerlendirilerek belirlenmekte, tedavi cevabına göre basamaklı tedavi değişimi uygulanabilmektedir. Bu alanda kullanılan ilaçlar giderek daha yüksek başarı oranı ile tedavi alanına girmektedir.  



MS HASTASI HAVA KİRLİLİĞİ OLAN YERDE YAŞAMAMALI



MS’ten korunmak mümkün mü, mümkünse bunun için neler yapılabilir? MS hastası, yaşam kalitesini yükseltmek için nelere dikkat etmeli?



Multiple skleroza neden olan faktörler tam olarak bilinemediğinden koruyucu faktörler de tam olarak bilinmemektedir. Ancak MS’in daha iyi seyretmesi için hastaların dengeli ve doğal beslenmesi önemlidir. Akdeniz mutfağı, sebze, meyve ve balık ağırlıklı beslenme MS için iyi bir beslenme programıdır. Tuz azaltılmalıdır. Sigara genel sağlığa zararlı olmanın yanında MS için ayrıca zararlı, bu nedenle sigara bırakılmalıdır. Hava kirliliği olan bölgelerde yaşamak da riski artırmaktadır. Bölgemizde maalesef genel bir D vitamini düşüklüğü söz konusudur. Bu durum MS için olumsuz ortam oluşturmaktadır. Bu nedenle MS hastaları yeterince D vitamini almalıdır ve D vitamini için en önemli kaynağın gün ışığı olduğu unutulmamalıdır. MS hastalarının gün ışığına çıkmaları, ciltlerinin gün ışığı görmesi önemlidir. Aşırı sıcaktan kaçınılmalı ama gün ışığında yeterince kalınmalıdır. Ayrıca hastalarımızın multipl skleroz tanısı aldıktan sonra düzenli olarak kontrol edilmeleri ve hastalık gidişinin izlenmesi çok önemlidir.