Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan| Hayatları, idamları, son sözleri ve son mektupları

Türkiye'de sol hareketin en önemli isimleri arasında yer alan 68 gençlik hareketi önderleri Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan, idam edilmelerinin 47'nci yılında anılıyor. 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece kurulan darağacı saat 1 – 3 arasında idam edildiler. Deniz Gezmiş kimdir?, Hüseyin İnan Kimdir , Yusuf Aslan Kimdir, neden idam edildiler? İdama giderken son sözleri ne oldu. Arklarında kalan ailelerine yazdıkları son mektuplarınıda ne yazdılar? İşte tüm yönleri ile üç fidan hakında bilmeniz gereken tarih olayları haberimizde bulabilirsiniz

4 Mart 1971'de dört ABD'li erin kaçırılması eyleminde bulunan Deniz Gezmiş ve Yusuf Aslan, erlerin serbest bırakılmasından sonra 16 Mart 1972 de Sivas'ın Şarkışla ilçesinin Gemerek nahiyesinde iki saat arayla yakalandılar. Yusuf Aslan yaralıydı.

Aynı eyleme katılmış olan Hüseyin İnan ise 24 Mart 1971'de Kayseri'nin Pınarbaşı ilçesinde yakalanmıştı.

Henüz yargılama başlamamıştı.

“Deniz, Yusuf ve Hüseyin'in Cezayir, Suriye gibi herhangi bir ülkeye gönderilmelerini isteyecektik.

Onları bırakıp bırakmayacaklarını hiç düşünmemiştik. Bu çok da önemli değildi. Önemli olan onlarsız bir mücadelenin olamayacağıydı. Yoksa biz de olamazdık” diyen Sinan Cemgil, Alparslan Özdoğan, Kadir Manga, Mustafa Yalçıner, Hacı Tonak, Ahmet Erdoğan ve Metin Güngörmüş, 31 Mayıs 1971 tarihinde Nurhak dağlarındaki Kürecik radar üssüne giderken çatışmaya girerler. Sinan Cemgil, Alpaslan Özdoğan ve Kadir Manga katledilir. Eylem amacına ulaşamaz.

16 Temmuz 1971

Ankara Altındağ Veteriner Okulu binası.

Ankara sıkıyönetim komutanlığı 1 no’lu mahkemesinde, Savcı Baki Tuğ, mahkeme heyeti başkanı Tuğgeneral Ali Elverdi’dir. Mahkemenin diğer üyeleri Hakim Albay Ahmet Tetik ve Hakim Yarbay Mehmet Turhan’dır.

Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO) 1 no’lu davasından idamlara kadar geçen 9 ay 19 günlük süreç başlamıştır.

Mahkeme emir ve talimatlarla yürümekte/yürütülmekte, istenmesi gereken cezalar, uygulanacak yasalar genelkurmayca belirlenmektedir. Askeri Yargıtay, Genel Kurmay Başkanlığı'na bir yazı yazarak sanıklara "anayasal düzeni bozmak" suçundan dönemin ceza yasasının 146. maddesi gereğince idam cezası uygulanması gerektiğini bildirir, sıkıyönetim komutanlıklarına ve askeri savcılıklara bu yolda emir verilmesini ister.

Yargılamaya konu olan yapılan eylemler yerine, yapılmak istenen için uygulanan yasa maddesi 146/1 (Anayasayı kısman veya tamamen tağyir, tebdil ve ilgaya teşebbüs), istenen ceza idamdır.

Savunmalar için verilen 15 günlük komik süreç mahkeme sürecinin prosedür gereği olduğunu, verilmek istenen cezaların verileceğini ve sonucun baştan belirlendiğini göstermektedir.

Mahkeme 9 Ekim 1971 tarihinde vermiş olduğu kararında 18 sanığa idam cezası verir. Askeri Yargıtay Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan için verilen idamları onaylar; bunlar dışındaki idam cezalarını bozar. 

Söz sırası meclistedir.

İdamları engellemek için, THKP-C üyeleri, Mahir Çayan, Ertuğrul Kürkçü, Sinan Kazım Özüdoğru, Hüdai Arıkan, Ertan Saruhan, Sabahattin Kurt, Nihat Yılmaz ve Ahmet Atasoy, THKO üyeleri Cihan Alptekin ve Ömer Ayna ve Proleter devrimci Saffet Alp birlikte davranmaya karar verirler.

26 Mart 1972 tarihinde, idama mahkum edilen arkadaşlarıyla takas etmek üzere NATO üssünde çalışan ikisi Kanadalı, biri İngiliz üç teknisyeni kaçırırlar. Fatsa kuşatma altında olduğu için arkadaşlarının beklediği Kızıldere köyüne giderler.

Kızıldere’ye kontrol amaçlı gelen jandarma birliklerini karşılayan muhtar, daha önceden hazırladığı ihbar mektubunu jandarma komutanının eline sıkıştırır. Böylece yer tespiti tamamlanmış olur. Askeri birlikler çok hızlı bir şekilde evin etrafını kuşatırlar.

Emniyet güçleri pazarlığa yanaşmaz. Niyet bellidir. 30 Mart 1972 saat 14.00 de başlayan saldırı sonucu içeride bulunanlardan Ertuğrul Kürkçü hariç hepsi katledilir. Ertuğrul Kürkçü yaralı olarak ertesi gün yakalanır.

İdamları engellemek amacıyla 3 Mayıs 1972 tarihinde THY uçağını Sofya’ya kaçıran Sefer Şimşek (THKO), Nuri Aynullah Akça (THKP-C), Mehmet Yılmaz (sol sempatizan), Yaşar Aydın (TİP) eylemlerinde başarılı olamazlar. 

Denizleri idamdan kurtarma giriminin bir diğerini Hasan Ataol* yapar.

“Artık yapabilecek bir tek şey vardı. Birisini bulup Denizlerle değiş tokuş etmek. Böyle bir kişi bir bakan veya bir milletvekili olamazdı. Amerika gibi büyük devletlerin büyükelçisi etkili olabilirdi. Ama onların yanına yaklaşmak mümkün değildi.

Jandarma Genel Komutanı Kemalettin Eken özel olarak seçilmiş biri değildi. Ancak yanına yaklaşabileceğimiz tek etkili kişi oydu” diyerek 4 Mayıs 1972 tarihinde eylemi gerçekleştirmeye karar verirler.

Ne yazık ki eylem başarılamaz, Ahmet Niyazi Yıldızhan hayatını kaybeder, Sefa Asım yıldız yaralı olarak yakalanır, Hasan Ataol ve Ergün Adaklı olay yerinden kaçmayı başarır.

İdamların yapılmaması için iki bine yakın imza toplanarak meclise verilmişti. İmza atanlar içerisinde hem imza atan hem de toplayan Metin Oktay’ı anmadan geçmek doğru olmayacaktır.

Yapılan tüm eylem ve müdahalelere, itirazlara rağmen idamlar, 11 Mart 1972 tarihinde TBMM’de, 17 Mart 1972 tarihinde Senato’da onaylandı. CHP’nin anayasa mahkemesine yaptıkları itiraz sonucu karar usul yönünden bozuldu. Bunun üzerine 24 Nisan 1972 tarihinde toplanan TBMM idamları yeniden onayladı.

3 Mayıs 1972 günü cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından da imzalanan karar 5 Mayıs 1972 tarihinde resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş oldu.

İdama Evet Diyenlerin Tam Listesi

Süleyman Demirel, İsmet Sezgin, Nahit Menteşe, Necmettin Cevheri, Ali İhsan Göğüş, Kemal Satır, Alpaslan Türkeş, Barlas Küntay, Mesut Erez, Esat Kıratlıoğlu, Nuri Bayar, Orhan Öztrak, Saadettin Bilgiç, Seyfi Öztürk, Turhan Feyzioğlu ve diğerleri...

Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'ın ölüm cezalarının yerine getirilmesine dair kanun tasarısına verilen oyların sonucu*:

Üye sayısı: 450

Oy verenler: 323

Kabul edenler: 273

Reddedenler: 48

Çekimserler: 2

Oya katılmayanlar: 118

Açık üyelikler: 9

Partiler: Adalet Partisi (AP), Bağımsız (Bğz.), Birlik Partisi (BP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Güven Partisi (GP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), Millet Partisi (MP) Türkiye İşçi Partisi (TİP), Yeni Türkiye Partisi (YTP)

Kabul edenler 

Adana: Cevdet Akçalı (AP), Fazıl Güleç (CHP), M. Salahattin Kılıç (AP), Melih Kemal Küçüktepepınar (CHP), Ali Cavit Oral (AP), Emir H. Postacı (CHP), Kemal Satır (CHP), Ahmet Topaloğlu (AP), Turgut Topaloğlu (GP), Alpaslan Türkeş (MHP), Hüsamettin Uslu (AP)

Adıyaman: M. Zeki Adıyaman (AP), Ali Avni Turanlı (Bğz.)

Afyonkarahisar: Hasan Dinçer (AP), Hamdi Hamamcıoğlu (GP), Ali İhsan Ulubahşi (AP), Kazım Uysal (AP)

Amasya: Yavuz Acar (AP), Salih Aygün (AP)

Ankara: Orhan Alp (AP), Oğuz Aygün (AP), Musa Kazım Coşkun (AP), Orhan Eren (AP), İ. Sıtkı Hatipoğlu (CHP), Mustafa Maden (AP), H. Turgut Toker (AP), Aydın Yalçın (AP), Ferhat Nuri Yıldırım (AP), Şerafettin Yıldırım (AP), Mustafa Kemal Yılmaz (AP)

Antalya: Hasan Akçalıoğlu (AP), İhsan Ataöv (AP), Süleyman Çiloğlu (AP), Ömer Eken (AP), Rafet Eker (AP, Hasan Ali Gülcan (CHP)

Artvin: Mustafa Rona (AP)

Aydın: Nahit Menteşe (AP), İsmet Sezgin (AP), Fikret Kayaalp Turhangil (AP)

Balıkesir: İbrahim Aytaç (AP), Cihat Bilgehan (AP), M, Şükrü Çavdaroğlu (AP), Kemal Erdem (AP), Ahmet İhsan Kırımlı (AP), M. Nurettin Sandıkçıoğlu (CHP), Osman Tarı (AP)

Bilecik: Şadi Binay (AP)

Bingöl: Mehmet Sıddık Aydar (Bğz.), Mehmet Bilgin (YTP)

Bolu: Ahmet Çakmak (AP), Nihat Bayramoğlu (AP), Halil İbrahim Cop (AP), M. Şükrü Kıyıkoğlu (AP)

Burdur: A. Mukadder Çiloğlu (AP), Mehmet Özbey (AP)

Bursa: Ahmet Türkel (AP), Barlas Küntay (AP), Cemal Külahlı (AP), Ertuğrul Mat (AP), Kasım Önadım (AP), Mehmet Turgut (AP), Mustafa Tayyar (AP)

Çanakkale E. Kemal Bağcıoğlu (AP), Mesut Hulki Önür (AP), Refet Sezgin (AP), Zekiye Gülsen (AP)

Çankırı: Nuretin Ok (AP)

Çorum: Abdurrahman Güler (AP), Arslan Topçubaşı (AP), İhsan Tombuş (AP), Kemal Demirer (AP), Yakup Çağlayan (AP)

Denizli: Ali Uslu (AP), Hasan Korkmazcan (AP), Mehmet Emin Durul (AP), Sami Arslan (AP)

Diyarbakır: Abdüllatif Ensarioğlu (AP), Behzat Eğilli (AP), Hasan Değer (Bğz.), Necmettin Gönenç (AP), Nazif Yıldırım (YTP), Sabahattin Savcı (AP)

Edirne: M. İlhami Ertem (AP)

Elazığ: Hayrettin Hanağası (CHP), Samet Güldoğan (AP)

Erzincan: Hüsamettin Atabeyli (AP)

Erzurum: Cevat Önder (AP), Naci Gacıroğlu (AP), Rasim Cinisli (AP), Rıfkı Danışman (AP), Turhan Bilgin (AP), Sabahattin Aras (AP)

Eskişehir: Mehmet İsmet Angı, (AP) Şevket Asbuzoğlu (CHP), Orhan Oğuz (AP), Seyfi Öztürk (AP), M. Şemsettin Sönmez (AP)

Gaziantep: Ali İhsan Göğüş (CHP), Erdem Ocak (AP), İ. Hüseyin İnceoğlu (GP), Mehmet Kılıç (AP), Mehmet Lütfi Söylemez (AP)

Giresun: Abdullah İzmen (AP), M. Emin Turgutalp (AP), Hidayet İpek (AP), İ. Kayhan Naiboğlu (CHP), Mustafa Kemal Çilesiz (CHP), Nizamettin Erkmen (AP)

Gümüşhane: Ekrem Saatçi (AP), Mustafa Kahraman (AP), Necati Alp (CHP), Nurettin Özdemir (CHP)

Hatay: Ali Yılmaz (AP), Hüsnü Özkan (CHP), Halil Akgöl (AP), Talat Köseoğlu (AP)

Isparta: Ali İhsan Balım (AP), Süleyman Demirel (AP), Yusuf Uysal (AP)

İçel: H. Cavit Okyayuz (AP), Kadir Çetin (AP) Mazhar Arıkan (AP), Turhan Özgüner (CHP)

İstanbul: İbrahim Abak (AP), İsmail Hakkı Arar (CHP), Sadettin Bilgiç (AP), Ferruh Bozbeyli (AP), İlhan Egemen Darendelioğlu (AP), Tekin Erer (AP), Nuri Erdoğan (AP), Orhan Cemal Fersoy (AP), Hasan Güngör (AP), Mustafa Fevzi Güngör (AP), A. Şeref Laç (AP), Osman Özer (AP), Akgün Silivrili (AP), İsmail Hakkı Tekinel (AP), Naime İkbal Tokgöz (AP), A. Turgut Topaloğlu (AP), Hasan Türkay (AP), Mehmet Yardımcı (AP)

İzmir: Şevket Adalan (CHP), Mustafa Akan (AP), Şükrü Akkan (AP), Muzaffer Fazlı Arınç (AP), Burhanettin Asutay (CHP), Münir Daldal (AP), Ali Nailli Erdem (AP), İhsan Gürşan (AP), Nihat Kürşad (AP), Akın Özdemir (AP), Orhan Demir Sorguç (AP)

Kars: Latif Aküzüm (AP), İsmail Hakkı Alaca (AP), Mustafa Doğan (AP), Kemal Kaya (AP), Veyis Koçulu (AP), Osman Yeltekin (CHP)

Kastamonu: Orhan Ali Deniz (AP), Hüseyin Sabri Keskin (AP), Mustafa Topçular (AP), Hasan Tosyalı (GP)

Kayseri: M. Şevket Doğan (AP), Turhan Feyzioğlu (GP), Hayrettin Nakipoğlu (AP), Vedat Ali Özkan (AP), Enver Turgut (AP), Mehmet Türkmenoğlu (GP)

Kırklareli: Mehmet Atagün (AP), Feyzullah Çarıkçı (AP), Hasan Korkut (AP)

Kırşehir: Cevat Eroğlu (MP), Mustafa Kemal Güneş (AP)

Kocali: Cevat Ademoğlu (AP), Vehbi Engiz (AP), Sabri Yahşi (AP)

Konya: İrfan Baran (CHP), Bahri Dağdaş (AP), Mustafa Kubilay İmer (AP), İhsan Kabadayı, (GP) M. Necati Kalaycıoğlu (AP), İ. Ethem Kılıçoğlu (AP), Baha Müdderrisoğlu (AP), Tahsin Yılmaz Öztuna,(AP) Faruk Sükan (AP), Vefa Tanır (GP)

Kütahya: Ahmet Fuat Azmioğlu (AP), Ali Erbek (CHP), A. Mesut Erez (AP), İlhan Aksoy (AP)

Malatya: Ahmet Karaaslan (Bğz.), İsmail Hakkı Şengüler (AP)

Manisa: Ertuğrul Akça (AP), Mustafa Orhan Daut (AP), C. Selçuk Gümüşpala (AP), Hilmi Okçu (AP), Vehbi Sınmaz (AP), Kamil Şahinoğlu (AP), Önal Şakar (AP)

Maraş: Atilla İmamoğlu (AP), Veysi Kadıoğlu (AP), M. Zekeriya Kürşad (AP)

Mardin: Esat Kemal Aybar (AP), Abdülkadir Kermooğlu (AP), Abdülkadir Özmen (Bğz.), Abdürrahim Türk (Bğz.)

Muğla: Adnan Akarca (AP), Mualla Akarca (CHP), Ahmet Buldanlı (AP), İzzet Oktay (AP)

Muş: Nimet Ağaoğlu (YTP), Kasım Emre (Bğz.)

Nevşehir: Hüsammettin Başer (AP), Esat Kıratlıoğlu (AP)

Niğde: M. Naci Çerezci (AP), H. Avni Kavurmacıoğlu (AP), M. Nuri Domanoğlu (CHP), Haydar Özalp (AP)

Ordu: Ata Bodur (AP), Cengiz Ekinci (AP), Hamdi Mağden (AP), Kemal Şensoy (AP)

Rize: Erol Yılmaz Akçal (AP), Hasan Basri Albayrak (AP), Salih Zeki Köseoğlu (AP)

Sakarya: Nuri Bayar (AP), Yaşar Bir (AP), Güngör Hun (AP), M. Vedat Önsal (AP)

Samsun: Talat Asal (AP), Mustafa Boyar (CHP), Doğan Kitaplı (AP), Nafiz Yavuz Kurt (AP), Hüseyin Özalp (AP), Bahattin Uzunoğlu (AP), İsmet Yalçıner (AP)

Siirt: Zeki Çeliker (AP), Mehmet Nebi Oktay (GP)

Sinop: Hilmi Biçer (AP)

Sivas: Enver Akova (AP), Kadir Eroğan (AP), Tevfik Koraltan (AP), Yusuf Ziya Önder (AP)

Tekirdağ: Orhan Öztrak (GP)

Tokat: Hüseyin Abbas (AP), İsmet Hilmi Balcı (Bğz.), Osman Hacıbaloğlu (AP), Mehmet Kazova (AP), Reşit Önder (GP), Yusuf Ulusoy (BP)

Trabzon: Ahmet İhsan Birincioğlu (AP), Necati Çakıroğlu (AP), Ekrem Dikmen (AP), Selahattin Güven (AP), Cevat Küçük (CHP), Ali Rıza Uzuner (CHP)

Urfa: Mehmet Aksoy (AP), Necmettin Cevheri (AP), Mehmet Ali Göklü (AP), Bahri Karakeçili (AP)

Uşak: Orhan Dengiz (AP), M. Fahri Uğrasızoğlu (AP)

Van: Mehmet Emin Erdinç (Bğz.), Kinyas Kartal (AP), Fuat Türkoğlu(AP), Mehmet Salih Yıldız (GP)

Yozgat: İsmet Kapısız (MP), Turgut Nizamoğlu (AP), Neşet Tanrıdağ (AP)

Zonguldak: Fuat Ak (AP), Ahmet Nihat Akın (AP), Ahmet Güner (CHP), S. Tekin Müftüoğlu (AP), Kevni Nedimoğlu (AP)

Reddedenler

Adıyaman: Kemal Kırıkoğlu (CHP), Yusuf Ziya Yılmaz (CHP)

Ankara: Kemal Ataman (CHP), İbrahim Cüceloğlu (CHP), A. Sakıp Hiçerimez (CHP), Osman Soğukpınar (CHP), Yusuf Ziya Yağcı (CHP)

Artvin: Abdullah Naci Budak (CHP)

Bitlis: Kenan Mümtaz Akışık (CHP)

Bolu: Kemal Demir (CHP)

Burdur: Nadir Yavuzkan (CHP)

Bursa: Nail Atlı (CHP)

Çankırı: Nuri Çelik Yazıcıoğlu (CHP)

Edirne: Cevat Sayın (CHP)

Elazığ: Mehmet Aytuğ (CHP)

Erzincan: Hasan Çetinkaya (CHP)

Erzurum: Selçuk Erverdi (CHP)

İçel: Celal Kargılı (CHP)

İstanbul: Mehmet Ali Aybar (TİP), Hüseyin Dolun (CHP), Mustafa Necdet Uğur (CHP), Reşit Akif Ülker (CHP), Lebit Yurdoğlu (CHP).

İzmir: Şeref Bakşık (CHP), M. Hulusi Çakır (CHP)

Kars: Kemal Güven (CHP), Kemal Okyay (CHP)

Kayseri: Tufan Doğan Avşargil (CHP), Mehmet Yüceler (CHP)

Kırklareli: Beyti Arda (CHP)

Konya: Mustafa Üstündağ (CHP)

Malatya: Hakkı Gökçe (CHP), İsmet İnönü (CHP)

Manisa: Muammer Ertem (CHP), Mustafa Ok (CHP)

Maraş: Mehmet Özdal (CHP).

Muğla: Ali Döğerli (CHP)

Muş: Nermin Neftçi (CHP)

Niğde: Mevlüt Ocakçıoğlu (CHP)

Ordu: Hasan Ferda Güley (CHP)

Sakarya: B. Turgut Boztepe (CHP), Hayrettin Uysal (CHP)

Samsun: Yaşar Akal (CHP)

Siirt: Mehmet Adil Yaşar (CHP)

Tekirdağ: Yılmaz Alpaslan (CHP)

Tunceli: Hüseyin Yenipınar (CHP)

Uşak: Adil Turan (CHP)

Zonguldak: Bülent Ecevit (CHP)

Çekimserler

Erzurum: Gıyasettin Karaca (CHP)

Samsun: Nihat Kale (CHP)

Oylamaya katılmayanlar

Adana: Ali Rıza Güllüoğlu (CHP), Şevket Yılmaz (CHP)

Afyonkarahisar: Mehmet Rıza Çerçel (AP), Şevki Güler (AP), Süleyman Mutlu (CHP)

Ağrı: Abdülkerim Beyazıt (CHP), Nevzat Güngör (AP), Kasım Küfrevi (GP)

Amasya: Vehbi Meşhur (CHP), Kazım Ulusoy (BP)

Ankara: Hüseyin Balan (BP), Orhan Birgit (CHP), Sinan Bosna (AP), Osman Bölükbaşı (MP), Şinasi Özdenoğlu (CHP), Emin Paksüt (GP), Fatma Suna Tural (MP), Cengizhan Yorulmaz (CHP)

Antalya: Ömer Buyrukçu (CHP)

Artvin: Sabit Osman Avcı (AP)

Aydın: Kemal Ziya Öztürk (AP), Mehmet Çelik (CHP), M. Kemal Yılmaz (CHP)

Balıkesir: Salih Zeki Altınbaş (CHP), Mehmet Niyazi Gürer (CHP), Mevlüt Yılmaz (AP)

Bilecik: Mehmet Ergül (CHP)

Bitlis: Abidin İnan Gaydalı (AP)

Bursa: Sadrettin Çanga (CHP), İbrahim Öktem (CHP)

Çanakkale: Mustafa Çalıkoğlu (CHP)

Çankırı: Mustafa Hazım Dağlı (AP), Arif Tosyalıoğlu (AP)

Çorum: Cahit Angın (CHP), Ali Naki Ulusoy (BP)

Denizli: İlhan Açıkalın (CHP), Fuat Avcı (AP), Arif Hüdai Oral (CHP)

Edirne: Veli Gülkan (AP)

Elazığ: Ali Rıza Septioğlu (Bğz.)

Erzincan: Sadık Perinçek (AP), Naci Yıldırım (CHP)

Erzurum: Fetullah Taşkesenlioğlu (AP)

Eskişehir: B. Sıtkı Karacaşehir (CHP)

Gaziantep: Şinasi Çolakoğlu (CHP), Muhittin Sayın (CHP)

Hatay: Abdullah Cilli (Bğz.), M. Sait Reşa (CHP)

Isparta: Hüsamettin Akmumcu (AP)

İçel: Hilmi Türkmen (AP), Çetin Yılmaz (CHP)

İstanbul: Eşref Derinçay (CHP), İbrahim Bedreddin Elmalı (MP), Ahmet Bahir Ersoy (CHP), Orhan Eyüboğlu (CHP), Orhan Kabibay (CHP), Rıza Kuas (TİP), Sezai Orkunt (CHP), Haydar Özdemir (BP), M. Kazım Özeke (CHP), İlhami Sancar (CHP)

İzmir: Coşkun Karagözoğlu (CHP), Talat Orhon (CHP), Şinasi Osma (AP), Kemal Önder (CHP), Ali Naki Üner (AP)

Kars: Turgut Artaç (CHP)

Kastamonu: Muzaffer Akdoğanlı (CHP), Mehmet Seydibeylioğlu (CHP)

Kırşehir: Mustafa Aksoy (CHP)

Konya: Necmettin Erbakan (Bğz.), Sezai Ergun (AP), Sadi Koçaş (CHP), Orhan Okay (CHP), Özer Ölçmen (AP)

Kütahya: Mehmet Ersoy (AP), Kemal Kacar (AP)

Malatya: Mustafa Kaftan (CHP)

Manisa: Veli Bakırlı (CHP), Süleyman Çağlar (AP)

Maraş: M. Nejat Çuhadar (CHP), İbrahim Öztürk (Bğz.).

Mardin: Şevki Altındağ (CHP), Seyfi Güneştan (YTP)

Ordu: Memduh Ekşi (CHP), Ata Topaloğlu (CHP), Orhan Vural (CHP)

Rize: Sami Kumbasar (CHP)

Samsun: Kamran Evliyaoğlu (CHP), İlyas Kılıç (CHP)

Siirt: Selahattin Oran (YTP)

Sinop: Hilmi İşgüzar (MP), Mustafa Kaptan (AP), Tevfik Fikret Övet (CHP)

Sivas: Vahit Bozatlı (CHP), Hüseyin Çınar (BP), Ahmet Durakoğlu (CHP), Ekrem Kangal (CHP), M. Kemal Palaoğlu (CHP), Mustafa Timisi (BP)

Tekirdağ: Nedim Karahalil (AP), Mustafa Sabri Sözeri (AP)

Tokat: İsmail Hakkı Birler (CHP)

Trabzon: Mehmet Aslantürk (CHP), Mehmet Ali Oksal (AP), Ahmet Şener (CHP)

Tunceli: Kenan Aral (CHP)

Urfa: Necati Aksoy (CHP), Vehbi Melik (CHP)

Yozgat: İsmail Hakkı Akdoğan (AP), Abdullah Baştürk (CHP), Celal Ahmet Sungur (CHP)

Zonguldak: Hüseyin Baytürk (CHP), Sinan Fevzi Fırat (AP), Cahit Karakaş (CHP)

* TBMM'de gerçekleşen idam görüşmeleri ve oylamalar, BDS yayınlarının 1988 Mayıs baskısında "Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan, Hüseyin İnan, İdam Görüşmeleri" adlı kitapta yayınlandı. 

Ankara Merkez Kapalı Cezaevi (Ulucanlar) avlusunda 5 Mayıs’ı 6 Mayıs’a bağlayan gece kurulan darağacı saat 1 – 3 arasında üç fidanı, üç devrim yoluna baş koyanı alıp götürdü. Başladı dik onurlarıyla gittiler.

Saat 01.25’de Deniz Gezmiş, “Yaşasın tam bağımsız Türkiye. Yaşasın Marksizm - Leninizm'in yüce ideolojisi. Yaşasın Türk ve Kürt halklarının bağımsızlık mücadelesi. Kahrolsun emperyalizm. Yaşasın işçiler, köylüler" diyerek;

Saat 02.20’de Yusuf Aslan, “Ben halkımın bağımsızlığı için bir defa ve şerefle ölüyorum. Fakat bizi asan sizler, şerefsizliğinizle her gün öleceksiniz! Biz halkımızın hizmetindeyiz. Sizler Amerika’nın hizmetindesiniz. Yaşasın devrimciler! Kahrolsun Faşizmi!" diyerek;

Saat 03.00’de Hüseyin İnan, “Ben hiçbir şahsi çıkar gözetmeden, halkın mutluluğu için savaştım. Bu bayrağı bu ana kadar şerefle taşıdım, bundan sonrada bu bayrağı Türkiye halkına emanet ediyorum. Yaşasın işçiler ve köylüler, Kahrolsun Faşizm!" diyerek çıktı son yolculuğuna.

Yusuf Aslan Kimdir?

Yusuf, 1947 yılında Yozgat'ın bir köyünde doğdu. Ortaöğrenimini dindar ve anti-komünist eğilimlerle, gelenekçi önyargıların güçlü olduğu bir çevrede tamamladı.

1966'da ODTÜ'ye girdi. Bir yıla kalmadan ODTÜ Sosyalist Fikir Kulübü'nün üyesi oldu, Dev-Genç içinde çalışmaya başladı. Bu dönemden itibaren önce hazırlık okulunda, sonra da mühendislik fakültesinde patlak veren boykotların ve hemen ardından ODTÜ işgalinin önde gelen örgütçülerinden oldu. İlk yargılandığı eylem, CIA ajanı, Amerikan Büyükelçisi Commer'in arabasının yakılmasıydı.

1969 yılında arkadaşlarıyla birlikte Filistin'e gitti. Burada helikopter ve uçak pilotluğunu öğrendi. Traktörden helikoptere kadar her türlü aracı büyük bir ustalıkla kullanıyordu.

1970 yılında kurulan THKO'nun kurucusu ve önderlerinden olan Yusuf Aslan, Deniz

Gezmiş'le birlikte Nurhak'a dağdaki gerilla grubuna katılmaya giderken, Sivas Şarkışla'da yaralı olarak yakalandı. Sıkıyönetim mahkemelerinde yargılandı. 6 Mayıs 1972'de Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan'la birlikte idam edildi.

Yusuf Aslan'ın son mektubu

Sevgili Babacığım,

Bu mektubu aldığım zaman ben edebiyyen bu dünyadan göç etmiş olacağım. Ne kadar sarsılacağını tahmin ediyorum. Bir  buçuk seneden beri, benim yüzümden nasıl üzüntü içinde olduğunuz malum Bu son onayı da metanetle karşılamanızı sadece dileyebiliyorum.

Babacığım, bu olayda da annemin ve Yücel’in senin tesellilerine ve desteklerine ihtiyaçları çok. Bunun için ne kadar metin olursan hem senin sağlığın için hem de onlar için o kadar iyi olur. Elbette ki, yıllarca emek verip yetiştirdiğin bir oğlunun bir günde öldürülmesi, kolay göğüslenecek bir olay değildir. Fakat siz benim ne için,  kimlere karşı mücadele verdiğimi biliyorsunuz. Ben bu açıdan rahat ve vicdan huzuru içinde gidiyorum. Sizlerin de bu bakımdan rahat ve huzur içinde olduğunuzu ve olacağınızı biliyorum.

Babacığım, annemin ve Yücel’in, senin desteklerine muhtaç olduklarını yukarıda söylemiştim. Onları rahat ettirmek için bütün gücünü kullanacağından zaten eminim. Babacığım, burada şunu ilave edeyim ki, Yücel’in hastalığından kendimi sorumlu hissediyorum. Yücel için her şeyinizi ortaya koyacağınız konusunda da kuşkum yok. Ablamlar için söyleyeceğim: fazla üzülmesinden, olayın sarsıntıları geçtikten sonra normal hayatlarını devam ettirsinler. Mehtap’a ne diyeyim… Benim için her zaman bol bol öpün.

Babacığım, cezaevinde kalan arkadaşları ara sıra yoklarsan, hallerini hatırlarını sorarsan çok memnun olurum. Her birisi oğlum sayılır. Dışarıda bizler için uğraşan dostlarımı ve dostlarını hiçbir zaman unutmayacağını biliyorum.

Mektubum burada biterken sizi, anemi, Yücel’i, ablamı, Aziz Abiyi, Mehtap’ı hasretle kucaklarım babacığım… Sağlıcakla kalın.

T. Yusuf Aslan

Deniz Gezmiş Kimdir?

6. Filo'yu protesto eylemlerinde yer alan Gezmiş, 1971'de dört ABD'li erin kaçırılması eyleminde bulundu. Erlerin serbest bırakılmasından sonra Sivas'ın Gemerek köyünde Aslan'la birlikte yakalandı. 6 Mayıs 1972'de idam edildi.

Deniz Gezmiş, Ankara'nın Ayaş ilçesinde 27 Şubat 1947'de doğdu. Öğretmen bir ailenin çocuğu olarak çeşitli kentlerde ilk ve orta öğrenimini gördü. Liseyi İstanbul'da bitirdi.

1966'da İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ne giren Gezmiş, lise yıllarında sol düşünceyle tanıştı ve 1965'te Türkiye İşçi Partisi'nin Üsküdar İlçesine üye oldu.

30 Ocak 1968'de Hukuk Fakültesi'nde Devrimci Hukukçular Örgütünü kuran Gezmiş, 12 Haziran 1968'de İstanbul Üniversitesi'nin işgal edilmesine önderlik etti.

İstanbul'a gelen 6. Filo'yu protesto eylemlerinde yer alan Gezmiş, 30 Temmuz'da bu eylemlerden dolayı tutuklandı ve 20 Eylül'de serbest bırakıldı.

1 Kasım 1968'de Samsun'dan İstanbul'a Mustafa Kemal Yürüyüşü'nü düzenledi.

1969 Haziran'ında Filistin'e giderek Eylül'e kadar Filistin gerilla kamplarında kalan Gezmiş, 20 Aralık 1969'da yakalandı ve Cihan Alptekin'le birlikte 18 Eylül 1970'e kadar tutuklu kaldı.

Daha sonra Sinan Cemgil ve Hüseyin İnan'la birlikte Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu'nu (THKO) kurdu.

4 Mart 1971'de dört ABD'li erin kaçırılması eyleminde bulunan Gezmiş, erlerin serbest bırakılmasından sonra Sivas'ın Şarkışla ilçesinin Gemerek nahiyesinde Yusuf Aslan'la birlikte yakalandı.

9 Ekim 1971'de idam cezasına çarptırılan Gezmiş, 6 Mayıs 1972'de idam edildi.

Deniz Gezmiş'in son mektubu

Baba,

Mektup elinize geçmiş olduğu zaman, aranızdan ayrılmış bulunuyorum. Ben, ne kadar üzülmeyin desem, yine de üzüleceğinizi biliyorum. Fakat, bu durumu metanetle karşılamanı istiyorum. İnsanlar doğar, büyür, yaşar ve ölürler… Önemli olan çok yaşamak değil, yaşadığı süre içinde, fazla şeyler yapabilmektir.

Bu nedenle ben, erken gitmeyi normal karşılıyorum. Ve kaldı ki, benden önce giden arkadaşlarım, hiçbir zaman ölüm karşısında tereddüt etmemişlerdir. Benim de etmeyeceğimden şüphen olmasın.

Oğlun, ölüm karşısında aciz ve çaresiz kalmış değildir.

Bu yola bilerek girdi. Sonunda da bu olacağını biliyordu.

Seninle düşüncelerimiz ayrı ama, beni anlayacağını tahmin ediyorum. Sadece senin değil, (…) anlayacağını inanıyorum.

Cenaze için, avukatlarıma gerekli talimatı verdim. Ayrıca savcıya da bildireceğim. Ankara´da 1969´da ölen arkadaşım Taylan Özgür´ün yanına gömülmek istiyorum. Onun için cenazemi İstanbul´a götürmeye kalkma.

Annemi teselli etmek sana düşüyor. Kitaplarımı küçük kardeşime bırakıyorum. Kendisine özellikle tembih et. Onun bilim adamı olmasını istiyorum. Bilimle uğraşsın ve unutmasın ki, bilimle uğraşmak da bir yerde insanlığa hizmettir.

Son anda, yaptıklarımdan en ufak bir pişmanlık duymadığımı belirtir seni, annemi ve kardeşimi devrimciliğimin olanca ateşiyle kucaklarım…

Oğlun Deniz Gezmiş

Merkez Cezaevi

Hüseyin İnan Kimdir?

Hüseyin İnan, 1949'da Kayseri'nin Sarız ilçesine bağlı Bozhöyük köyünde doğdu. İlk ve orta okulu Sarız'da, liseyi Kayseri'de okudu.

1966'da ODTÜ İdari Bilimler Bölümü'ne kayıt oldu. 1968'de TİP ve daha sonra Milli Demokratik Devrim(MDD) içindeki ayrılıklarda, giderek belirginleşen illegal ve dar örgütçülük fikri etrafında çekirdek bir grup oluşturup, kır gerillası yoluyla anti-emperyalist mücadele verme fikrini geliştirmeye çalıştı. Özellikle ODTÜ kökenli olan ve temelini İnan'ın attığı bu grup daha sonra, THKO'nun çekirdek kadrosunu oluşturacaktı.

14 Ekim 1969'da Filistin Kurtuluş Örgütü'nün El Fetih kamplarına gitti ve orada İsrail'e karşı savaştı. 1 Ocak 1971'de Türkiye İş Bankası Emek Şubesi soygunu, Amerikan askeri tesislerinin basılarak bir Amerikalının kaçırılması ve daha sonra 4 Amerikalının kaçırılması eylemlerinde yer aldı. 24 Mart 1971'de Kayseri'nin Pınarbaşı ilçesinde yakalanarak, 9 Kasım 1971'de Deniz Gezmiş ve Yusuf Aslan'la birlikte idama mahkum edildi. 6 Mayıs 1972'de idam edildi.

Hüseyin İnan'ın son mektubu

Babama, anneme, kardeşlerime ve yakın akrabalarıma,

Söyleyecek fazla söz bulamıyorum.

Bir insanın sonunda karşılayacağı tabii sonuç bildiğiniz sebeplerden dolayı erken karşıma çıktı.

Üzüntü ve acınızı tahmin ediyorum.

İleride durumunu çok daha iyi anlayacağınız inancındayım.

Metin olunuz.

Üzüntü ve acılarınızı unutmaya çalışınız.

Bütün varlığımla hepinize kucak dolusu selamlar sevgiler!…

Yazılacak çok şey var, fakat hem mümkün değil, hem de sırası değil

Candan selamlar

Hüseyin İnan